Το Ανθρώπινο Στοιχείο στην Έρευνα: (2) Διενέργεια Συνεντεύξεων

Το εργαστήριο αυτό αποτελεί μέρος ενός σχεδίου κατάρτισης τεσσάρων ενοτήτων σχετικά με «το ανθρώπινο στοιχείο στην έρευνα», δηλαδή την αλληλεπίδραση μεταξύ των ερευνητών και των ανθρώπων που μπορεί να γίνουν οι πηγές των πληροφοριών τους. Διαδέχεται το εργαστήριο με θέμα «Το Ανθρώπινο Στοιχείο στην Έρευνα: (1) Αναγνώριση και Προσέγγιση των Πηγών με Ασφάλεια» (το οποίο προτείνεται να προηγηθεί σε αρχάριους). Αυτό το δεύτερο εργαστήριο παρέχει στους/στις συμμετέχοντες/ουσες τεχνικές, δεξιότητες και βέλτιστες πρακτικές για να διενεργούν με ασφάλεια συνεντεύξεις και να διατηρούν επαφή με ανθρώπινες πηγές που παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία κατά τη διάρκεια μιας έρευνας.

Δραστηριότητες μάθησης

Άνοιγμα (15 λεπτά)

Οδηγίες

• Τραβήξτε την προσοχή θέτοντας μια ερώτηση ή σχολιάζοντας ένα σχετικό θέμα, μια εικόνα κ.λπ.
• Παρουσιάστε τον εαυτό σας και τους στόχους του εργαστηρίου.
• Προαιρετικά: Παρουσιάστε την πηγή του υλικού που θα διδαχθεί (Tactical Tech).
• Ενημερώστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες για το πρόγραμμα του εργαστηρίου.
• Προτείνετε βασικούς κανόνες για το εργαστήριο. Ρωτήστε όσους/όσες συμμετέχουν αν θέλουν να προτείνουν κάποια αλλαγή πάνω στις προτάσεις σας ή να προτείνουν κάποιο άλλο κανόνα. Βεβαιωθείτε ότι όλοι κατανοούν και συμφωνούν με τους κανόνες. Προτάσεις σχετικά με τον καθορισμό των κανόνων μπορείτε να βρείτε στον Οδηγό Συντονιστή, στην ενότητα «Υλοποιώντας τα Εργαστήρια».
• Εάν χρειάζεται, καθορίστε τη δυναμική των ομάδων. Για παράδειγμα, εξηγήστε εάν οι ομάδες θα μείνουν ίδιες καθ' όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου.

Οδηγίες

• Ξεκινήστε με έναν σύντομο γύρο παρουσιάσεων ζητώντας από τα άτομα που συμμετέχουν να απαντήσουν σε μερικές ερωτήσεις για τον εαυτό τους, τη δουλειά τους, τις προσδοκίες τους σχετικά με το εργαστήριο κ.λπ.

• Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε μια άσκηση για να σπάσετε τον πάγο, ώστε να ενθαρρύνετε την ομάδα να κάνει κάτι δημιουργικό. Να σχεδιάσει απαντήσεις ή ιδέες σε έναν πίνακα online. Αν είναι δια ζώσης το εργαστήριο, να σηκωθούν και να κάνουν κάποιες ενέργειες ή να συζητήσουν σε ομάδες:

  • π.χ. προτείνετε να πάρουν συνέντευξη από έναν άλλο συμμετέχοντα για 2 λεπτά και να μάθουν περισσότερα για τη δουλειά του ή τον τόπο καταγωγής του κ.λπ.,
  • Δείτε περισσότερα στην ενότητα «Σπάμε τον πάγο» στον Οδηγό Συντονιστή.

Σχεδιασμός και διεξαγωγή συνεντεύξεων (1 ώρα and 45 λεπτά)

Εργαλεία / Υλικά

• Online διαφάνειες / flip-chart για δια ζώσης παρουσίαση
• Ανάγνωσμα για την προετοιμασία της παρουσίασης: Οδηγός "Interviews: the Human Element of Your Investigation" / ενότητα "Arranging Interviews and Logistics", Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: η Εργαλειοθήκη.

Οδηγίες

Προετοιμάστε μια σύντομη παρουσίαση που θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Είστε έτοιμοι/ες για τη συνέντευξή σας και πρέπει τώρα να ασχοληθείτε με τα logistics, όπως:

  • χώρος συνάντησης
  • εργαλεία καταγραφής
  • μετακίνηση και διαμονή
  • επαφές για υποστήριξη και ασφάλεια
  • συνειδητοποίηση του πλαισίου της έρευνας
  • ασφαλής επικοινωνία με τις πηγές κ.λπ.

• Μιλήστε για την ανάγκη για προγραμματισμό εκ των προτέρων και συστήνετε στους/στις συμμετέχοντες/ουσες να ακολουθούν διαδικασίες αντιμετώπισης και μετριασμού πιθανών κινδύνων σε κάθε βήμα: πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις συνεντεύξεις.

  • Μη διστάσετε να το επαναλάβετε αυτό όσο το δυνατόν συχνότερα.

• Προσκαλέστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να συνεισφέρουν στη συζήτηση κάνοντας ερωτήσεις και αναφέροντας πτυχές που σχετίζονται με τις δικές τους ανάγκες.

Εργαλεία / Υλικά

• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων - Το Ανθρώπινο Στοιχείο: Διενέργεια συνεντεύξεων», ενότητα «Ομαδική Δραστηριότητα: Σχεδιασμός Συνεντεύξεων» (αντίγραφα για ηλεκτρονική ή έντυπη συμπλήρωση).
• Μια διαφάνεια / flip-chart με τις κατευθυντήριες γραμμές της ομαδικής εργασίας.
• Κοινόχρηστος φάκελος στο cloud και αρχεία / πλατφόρμα επεξεργασίας κειμένου (π.χ. Framapad) για την καταγραφή των παρατηρήσεων / εναλλακτικά, κοινόχρηστοι διαδικτυακοί πίνακες όπως Miro ή Mural.
• Φύλλα χαρτιού, αυτοκόλλητες σημειώσεις / post-its, στυλό (για δια ζώσης).

Οδηγίες

[15 λεπτά] Ομαδική εργασία

• Χωρίστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε μικρές ομάδες των 3-5 ατόμων.

• Ζητήστε από τις ομάδες να μοιράσουν ρόλους: το άτομο που κρατά σημειώσεις, που κρατά τον χρόνο, που παρουσιάζει κ.λπ. Οι ρόλοι μπορούν να εναλλάσονται.

• Ενημερώστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες ότι θα πρέπει να σχεδιάσουν μια συνέντευξη με έναν χαρακτήρα που θα επιλέξουν.

• Ζητήστε τους να επιλέξουν έναν χαρακτήρα για συνέντευξη / ή αναθέστε τους εσύ έναν χαρακτήρα (π.χ. μάρτυρα, θύμα, ύποπτο δράστη, εμπειρογνώμονα, επίσημο εκπρόσωπο...) και να καταγράψουν:

  • 1. το ρόλο που διαδραματίζουν στην έρευνα
  • 2. τη σχέση τους με την έρευνα
  • 3. τις πληροφορίες που μπορούν να παρέχουν.

• Δώστε στις ομάδες κατευθυντήριες ερωτήσεις για να επεξεργαστούν, όπως π.χ.:

  • Πώς θα πάρετε τη συνέντευξη;
  • Πού θα κανονίσετε τη συνάντηση;
  • Ποιες άλλες πτυχές θα πρέπει να εξετάσετε πριν και κατά τη διάρκεια της συνάντησης/συνέντευξης;

[20 λεπτά] Απολογισμός

• Διαθέστε 2 λεπτά σε κάθε ομάδα για να παρουσιάσει και να αιτιολογήσει τις αποφάσεις της.

• Σχολιάστε και δώστε feedback στις ομάδες. Ζητήστε από τους άλλους συμμετέχοντες να μοιραστούν ερωτήσεις/προτάσεις.

• Μετά τις ομαδικές παρουσιάσεις, συντονίστε μια σύντομη συζήτηση σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των διαφόρων τύπων συνεντεύξεων:

  • πρόσωπο με πρόσωπο
  • βιντεοκλήση
  • ηλεκτρονική αλληλογραφία

Εργαλεία / Υλικά

• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων - Το Ανθρώπινο Στοιχείο: Διενέργεια συνεντεύξεων», ενότητα «Ομαδική Δραστηριότητα: Προετοιμασία ερωτήσεων και σχέδιο συνέντευξης» (αντίγραφα για να συμπληρωθούν ηλεκτρονικά ή εκτυπωμένα).
• Προετοιμάστε μια παρουσίαση (online) ή σε πίνακα σεμιναρίου (flip-chart) (αν είναι δια ζώσης) με τις κατευθυντήριες γραμμές και τα βασικά σημεία της ομαδικής εργασίας.
• Το ίδιο με την προηγούμενη ενότητα.

Οδηγίες

• Ζητήστε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να επιστρέψουν στις ομάδες τους.

• Κάθε ομάδα θα πρέπει:

  • να προετοιμάσει ένα ερωτηματολόγιο για τον συνεντευξιαζόμενο (από την προηγούμενη δραστηριότητα) και
  • να βάλει σε σειρά τις ερωτήσεις
  • να εξηγήσει ποιοι είναι οι στόχοι και πώς θα προσπαθήσει να τους επιτύχει.

• Καθοδηγήστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε σχέση με τους βασικούς στόχους, όπως:

  • Σπάσιμο του πάγου
  • Πρόκληση αντιδράσεων
  • Συλλογή στοιχείων που αφορούν το ιστορικό / υπόβαθρο μιας ιστορίας
  • Επαλήθευση άλλων στοιχείων ή πληροφοριών από εναλλακτικές πηγές
  • Συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων
  • Λήψη μαρτυρίας ή/και της ανθρώπινης πλευράς της ιστορίας, κ.λπ.

• Υπενθυμίστε στις ομάδες να ορίσουν έναν υπεύθυνο σημειώσεων, κάποιον που θα κρατάει τον χρόνο και έναν ή περισσότερους εθελοντές για την επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα του παιχνιδιού ρόλων (βλ. επόμενη ενότητα).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: ο χρόνος γι αυτή τη δραστηριότητα θα πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα με τον αριθμό των ομάδων.

Εργαλεία / Υλικά

• Υλικά και σημειώσεις των ομάδων από την προηγούμενη δραστηριότητα.
• Μια διαφάνεια / flip-chart για την καταγραφή των βασικών σημείων που πρέπει να θυμάστε μετά το παιχνίδι ρόλων.

Οδηγίες

[20 λεπτά] Παιχνίδι ρόλων

• Σε συνέχεια της προηγούμενης δραστηριότητας, κάθε ομάδα δοκιμάζει τη συνέντευξη που σχεδίασε εκτελώντας ένα παιχνίδι ρόλων.

• Ένας εθελοντής από μια άλλη ομάδα καλείται να παίξει το ρόλο του συνεντευξιαζόμενου.

• Δώστε σε κάθε ομάδα 5 λεπτά για να διενεργήσει τη συνέντευξή της, ενώ οι υπόλοιποι παρατηρούν και κρατούν σημειώσεις για μετέπειτα σχολιασμό.

• Όταν όλες οι ομάδες έχουν τελειώσει, καλέστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να μοιραστούν τις σκέψεις και τις παρατηρήσεις τους.

[10 λεπτά] Απολογισμός και σύνοψη

• Αφού το παιχνίδι ρόλων ολοκληρωθεί, προχωρήστε σε παρατηρήσεις σχετικά με τα είδη ερωτήσεων και στόχων, γιατί λειτουργούν ή όχι και για ποιο λόγο είναι χρήσιμα.

• Θέστε στο επίκεντρο της συζήτησης τα τι πρέπει να και τι δεν πρέπει να, π.χ:

  • Να κάνετε γενικές ερωτήσεις για να σπάσει ο πάγος.
  • Μην κάνετε παραπλανητικές/κατευθυνόμενες ερωτήσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις απαντήσεις των συνεντευξιαζόμενων.
  • Μην κάνετε ερωτήσεις κλειστού τύπου εάν ο σκοπός σας είναι να συγκεντρώσετε λεπτομέρειες για το ιστορικό/υπόβαθρο.

• Δώστε βασικές συμβουλές στους/στις συμμετέχοντες/ουσες και συνδέστε τις με σχετικές ερωτήσεις για να αναδείξετε τους διαφορετικούς τύπους ερωτήσεων:

  • Ανοιχτού τύπου έναντι κλειστού τύπου
  • Πραγματολογικές και ανοικτού τύπου
  • Κατευθυνόμενες ερωτήσεις
  • Ερωτήσεις σε συνέχεια προηγούμενων
  • Προκλητικές ερωτήσεις

• Επισημάνετε ότι οι ευάλωτες ή αντίπαλες πηγές απαιτούν ειδικές προσεγγίσεις.

  • Αναφέρετε ορισμένες από τις ειδικές προσεγγίσεις και πώς διαφέρουν.
  • Δώστε παραδείγματα και συμβουλές.

ΠΗΓΕΣ:

• Για την προετοιμασία των βασικών σημείων του απολογισμού, χρησιμοποιήστε τον οδηγό "[Interviews: the Human Element of Your Investigation]"(https://kit.exposingtheinvisible.org/en/how/interviews.html)" / ενότητα "Preparing for interviews" και "Interviews requiring special approach” (Interviewing Vulnerable Sources και Dealing With Adversarial Interviewees), Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη.

Εργαλεία / Υλικά

• Ψηφιακές διαφάνειες / πίνακας flip-chart για παρουσίαση.

Οδηγίες

• Προετοιμάστε μια σύντομη παρουσίαση που να τονίζει τη σημασία της εκτίμησης κινδύνου όσον αφορά την επικοινωνία, τους χώρους, την αποθήκευση αποδεικτικών στοιχείων και δεδομένων και την ατομική προστασία:

  • Χρόνος και τόπος των συνεντεύξεων
  • Εκτιμήσεις σχετικά με την ψηφιακή και φυσική ασφάλεια
  • Μετακίνηση και διαμονή
  • Συνεντεύξεις που απαιτούν ειδικές προσεγγίσεις (ευάλωτες ή εχθρικές πηγές/συνεντευξιαζόμενοι). Εάν δεν καλύπτεται σε ξεχωριστή ενότητα, να αναφερθεί ο ειδικός σχεδιασμός που απαιτούν.

• Ρωτήστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες αν σκέφτηκαν πώς και πού θα συλλέξουν ή/και θα κρατήσουν αρχεία των πληροφοριών ή των αποδεικτικών στοιχείων:

  • Θα ηχογραφούν, θα βγάλουν φωτογραφίες, βίντεο κ.λπ. ;

• Υπενθυμίστε τους τα εργαλεία για την καταγραφή των συνεντεύξεων, καθώς αυτό θα τους βοηθήσει να σκεφτούν λύσεις για την αποθήκευση:

  • Ηχογράφηση
  • Βιντεοκλήσεις και τηλεφωνικές καταγραφές
  • Φωτογραφία/βίντεο
  • Ασφαλής αποθήκευση

• Επιστήστε την προσοχή στη σημασία της:

  • συγκατάθεσης που πρέπει να λαμβάνεται από τους συνεντευξιαζόμενους με ένα «έντυπο συγκατάθεσης»: υπογεγραμμένα έντυπα που περιγράφουν λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο οι πληροφορίες και τα στοιχεία του συνεντευξιαζόμενου θα χρησιμοποιηθούν ή θα διατηρηθούν εμπιστευτικά.
  • Νομικές πτυχές
  • Ασφάλεια
  • Ιδιωτικότητα

• Συζήτηση και παροχή συμβουλών σχετικά με:

  • Πώς θα ταυτοποιήσετε ή θα αναγνωρίσετε την πηγή των πληροφοριών στην έρευνά σας;
  • Θα αποκαλύψετε την ταυτότητά τους;
  • Πρέπει να παραμείνουν εμπιστευτικές; Πώς επηρεάζει η εμπιστευτικότητα των πηγών την αξιοπιστία της δημοσιευμένης έρευνάς σας;

• Ορίστε τους βασικούς όρους και τις πρακτικές βάσει των πηγών:

  • επίσημων
  • ανεπίσημων
  • ανώνυμων

ΠΗΓΕΣ:

• Βιβλιογραφία για την προετοιμασία παρουσίασης: Οδηγός "Interviews: the Human Element of Your Investigation” / ενότητα: "Mitigating risks of interviews", "During the interview" "Interviews requiring special approach", Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη.

Εργαλεία / Υλικά

• Ψηφιακές διαφάνειες / πίνακας flip-chart για παρουσίαση
• Κοινόχρηστος πίνακας όπως Miro ή Mural / πλατφόρμα επεξεργασίας κειμένου βασισμένη στο cloud (π.χ. Framapad (για online)
• Flip-chart / πίνακας και στυλό (για δια ζώσης)

Οδηγίες

• Ζητήστε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να αφιερώσουν 2 λεπτά για να γράψουν ο καθένας ξεχωριστά σε έναν κοινό πίνακα τις σκέψεις τους σχετικά με το ακόλουθο ερώτημα:

  • Τι κάνετε όταν ολοκληρώνετε μια συνέντευξη;

• Στη συνέχεια, επισημάνετέ τους τα βασικά σημεία, εάν δεν έχουν αναφερθεί:

  • Επαλήθευση των πληροφοριών που λήφθηκαν κατά τη συνέντευξη.
  • Κύκλος έρευνας: εκτιμήστε τις ανάγκες της έρευνά σας.
  • Δώστε το δικαίωμα απάντησης.
  • Ελέγξτε ότι έχετε τη συγκατάθεση της πηγής και πώς θα την κατονομάσετε (αν κατονομάζεται) όταν αποκαλύψετε ή δημοσιεύσετε την έρευνά σας.
  • Μείνετε σε επαφή: οι σημερινοί συνεντευξιαζόμενοι μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία για να δημιουργήσετε τη δική σας ατζέντα πηγών και να αναπτύξετε περαιτέρω έρευνες.

• Εκτίμηση κινδύνου: επικοινωνία, αποθήκευση, δημοσίευση, κοινοποίηση σε άλλους, συνεργασία.

• Ενθαρρύνετε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να θέσουν στον εαυτό τους ερωτήσεις όπως:

  • Σκεφτήκατε πόσο χρόνο θα διαρκούσε η συνέντευξη;

    • Ήταν πολύ μεγάλη ή/και η πηγή κουράστηκε;
    • Αναφέρετε προδιαγραφές σχετικά με το χρόνο και την αξία του χρόνου της πηγής σας.
  • Κάνατε σωστό χειρισμό της συνέντευξης βάσει της αυτοφροντίδας και της αυτοεπίγνωσης;
  • Κάνατε κάποιο λάθος όταν προσεγγίσατε την πηγή σας; (πολιτισμικοί παράγοντες, φύλο, κ.λπ.)

• Τονίστε τη σημασία του να μαθαίνεις να υποχωρείς όταν πρέπει:

  • Κάποιες πηγές δεν θα είναι βοηθητικές ή χρήσιμες παρά το σχέδιό σας.
  • Είναι εντάξει να τις αφήσετε να φύγουν ακόμη και κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, αν πιστεύετε ότι κάνατε ό,τι καλύτερο μπορούσατε, αλλά η πηγή δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες.

ΠΗΓΕΣ:

• Βιβλιογραφία για την προετοιμασία παρουσίασης: Οδηγός "Interviews: the Human Element of Your Investigation" / ενότητα: "After the interview", Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη.

Κλείσιμο (10 λεπτά)

Εργαλεία/Υλικά

• Κοινόχρηστος πίνακας ζωγραφικής / παρουσίαση / διαδραστικός πίνακας (online)
• Λευκός πίνακας / φύλλα χαρτί, post-its, μαρκαδόροι (δια ζώσης)

Οδηγίες

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να φτιάξουν στον πίνακα μια αφίσα όπου θα μοιραστούν τις απαντήσεις τους στις ακόλουθες ερωτήσεις:

  • Τι μάθατε από το σημερινό εργαστήριο;

• Δώστε μερικά λεπτά για να γράψουν/ζωγραφίσουν τις σκέψεις τους και να διαβάσουν τις σκέψεις των άλλων.

Απολογισμός

• Ο συντονιστής μπορεί να αναδείξει μερικά από τα σημεία στον πίνακα.

Οδηγίες

• Ολοκληρώστε το εργαστήριο και κάντε μια περίληψη των περιεχομένων. Ενημερώστε τους συμμετέχοντες αν το εργαστήριο θα συνεχιστεί με άλλες ενότητες της σειράς «Το Ανθρώπινο Στοιχείο στην Έρευνα» (π.χ. «Διενέργεια συνεντεύξεων με ασφάλεια» ή/και «Πώς να εντοπίζετε, να καλλιεργείτε και να διατηρείτε τις ανθρώπινες πηγές σας με ασφάλεια»).

• Κάντε μια σύνοψη του εργαστηρίου. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να πουν:

  • ένα σημείο του εργαστηρίου που βρήκαν πολύ χρήσιμο ή ενδιαφέρον και
  • κάτι που θα μπορούσε να βελτιωθεί την επόμενη φορά.

• Ενθαρρύνετε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να κάνουν ερωτήσεις ή να δώσουν κάποια συμβουλή.

• Μοιραστείτε τα στοιχεία επικοινωνίας σας, αν χρειάζεται, και τυχόν λεπτομέρειες για follow-up.

Περαιτέρω Πηγές

Σχετικές με το θέμα:

• "Interviews: the Human Element of Your Investigation", οδηγός από το «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη»
• "How to Manage Your Sources", «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη»

Άλλες σχετικές πηγές:

• "Away From Your Screen, Out in the Field", «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη».
• «Πρώτα η Ασφάλεια!», «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη».
• "Digital security when working with other people’s data", «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη».

Επικοινωνήστε μαζί μας

Παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αποκαλύπτοντας το Αόρατο σε περίπτωση που:

• έχετε ερωτήσεις σχετικά με το σχεδιάγραμμα και τις κατευθυντήριες γραμμές του εργαστηρίου,
• χρησιμοποιήσετε το σχεδιάγραμμα και θέλετε να μοιραστείτε σχόλια και προτάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωσή του,
• προσαρμόσετε το σχεδιάγραμμα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα αποτελέσματα,
• θέλετε να προτείνετε νέες δραστηριότητες, συμβουλές ή παραδείγματα που μπορούν να προστεθούν σε αυτό το εργαστήριο,
• θέλετε να μοιραστείτε τις γνώσεις σας και να συνεργαστείτε μαζί μας για την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων εργαστηρίων.

Επικοινωνία: eti@tacticaltech.org (GPG Key / fingerprint: BD30 C622 D030 FCF1 38EC C26D DD04 627E 1411 0C02).

Συντελεστές και Άδεια Χρήσης

CC BY-SA 4.0

Παραγωγή περιεχομένου: «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο» της Tactical Tech Άδεια χρήσης: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International license

• Συντάκτρια εργαστηρίου: Nuria Tesón
• Σχεδιασμός οδηγιών: A. Hayder
• Σύνταξη & περιεχόμενο: Christy Lange, Laura Ranca
• Graphic design: Yiorgos Bagakis
• Website development: Laurent Dellere, Saqib Sohail
• Συντονισμός & επίβλεψη έργου: Christy Lange, Laura Ranca, Lieke Ploeger, Marek Tuszynski, Safa Ghnaim, Wael Eskandar

Το υλικό αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Collaborative and Investigative Journalism Initiative (CIJI) που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος: "Supporting investigative journalism and media freedom in the EU" (DG CONNECT) («Υποστήριξη της ερευνητικής δημοσιογραφίας και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ»).

Το παρόν κείμενο αντικατοπτρίζει την άποψη του συγγραφέα και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχει.