Ερευνώντας το Ανοίκειο

Το εργαστήριο αυτό παρέχει στους/στις συμμετέχοντες/ουσες ένα γενικό πλαίσιο στήριξης για το σχεδιασμό και τη διάρθρωση της έρευνας σε νέα και άγνωστα θέματα. Επικεντρώνεται στην προσαρμογή και την ανάπτυξη προηγούμενων γνώσεων, δεξιοτήτων και μεθοδολογιών, ώστε να βοηθήσει στην πλοήγηση των ερευνητών σε νέες υποθέσεις εργασίας και πλαίσια έρευνας. Το εργαστήριο συνιστάται για ερευνητές που έχουν τουλάχιστον βασική εμπειρία στη διεξαγωγή έρευνας στο διαδίκτυο ή/και στο πεδίο.

Δραστηριότητες Μάθησης

Άνοιγμα (25 λεπτά)

Οδηγίες εκπαιδευτή

• Τραβήξτε την προσοχή θέτοντας μια ερώτηση για το πώς αποδίδουν σήμερα η δημοσιογραφία και οι έρευνες, επιλέγοντας ένα σχετικό θέμα (π.χ.: εξ αποστάσεως και επί τόπου ρεπορτάζ από την Ουκρανία - βλ. παράδειγμα; κλιματικές κρίσεις και πώς αλλάζουν οι προτεραιότητες στο ρεπορτάζ, κ.λπ.)

• Παρουσιάστε τον εαυτό σας και τους στόχους του εργαστηρίου.

• Προαιρετικά: Παρουσιάστε την πηγή του υλικού που θα διδαχθεί (Tactical Tech).

• Ενημερώστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες για το πρόγραμμα του εργαστηρίου.

• Παρουσιάστε τυχόν υλικά που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου.

• Εάν το εργαστήριο διεξάγεται διαδικτυακά, κάντε μια σύντομη επισκόπηση των κοινόχρηστων χώρων όπου οι συμμετέχοντες θα συνεργάζονται (π.χ. ψηφιακός πίνακας, κοινόχρηστος φάκελος/αρχείο στο cloud κ.λπ.)

• Προτείνετε βασικούς κανόνες για το εργαστήριο, όπως: σεβασμός, δημιουργία ενός ασφαλούς και αξιόπιστου περιβάλλοντος για την ανταλλαγή εμπειριών και ερωτήσεων, εμπιστευτικότητα και αρχές ισότητας. Τονίστε ότι δεν υπάρχουν «ανόητες» ερωτήσεις και ότι ο καθένας είναι ειδικός στο δικό του πλαίσιο.

  • Υπενθυμίστε στους συμμετέχοντες να μην μοιράζονται δυνητικά επιβλαβείς ή σκληρές εικόνες ή περιγραφές γεγονότων και υλικού χωρίς τη συγκατάθεση της ομάδας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν συζητούνται υποθέσεις ερευνών και σχετικά στοιχεία που μπορεί να προκαλέσουν δυσφορία σε ορισμένους ανθρώπους.
  • Προτάσεις σχετικά με τον καθορισμό των κανόνων μπορείτε να βρείτε στον Οδηγό Συντονιστή, στην ενότητα «Υλοποιώντας τα Εργαστήρια».

Εργαλεία / Υλικά

• Online: Ένας κοινόχρηστος ψηφιακός πίνακας (για παράδειγμα Miro, Mural, κ.λπ.)
• Δια ζώσης: πίνακας ή μεγάλα φύλλα χαρτιού, στυλό, χαρτάκια post-it, χώρος/τραπέζια για ομάδες εργασίας (εάν υπάρχουν).
• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων: Ερευνώντας το Ανοίκειο» - ενότητα «Παράδειγμα έρευνας που διεξήγατε / επιθυμείτε να διεξάγετε».

Οδηγίες

• Ξεκινήστε με έναν σύντομο γύρο παρουσιάσεων ζητώντας από τα άτομα που συμμετέχουν να απαντήσουν σε μερικές ερωτήσεις για τον εαυτό τους, τη δουλειά τους, τις προσδοκίες τους σχετικά με το εργαστήριο κ.λπ.

• Συνεχίστε με έναν γρήγορο γύρο με τους συμμετέχοντες (και τον εκπαιδευτή) να μοιράζονται ένα παράδειγμα έρευνας που διεξήγαγαν - ή σχεδιάζουν / επιθυμούν να διεξάγουν - σε ένα θέμα ή πλαίσιο που τους είναι άγνωστο.

  • [Προαιρετικά, εφόσον το επιτρέπει ο χρόνος] Οι συμμετέχοντες μπορούν επίσης να προσδιορίσουν τις κύριες δυσκολίες και προκλήσεις που αναμένουν να συναντήσουν, καθώς και τα κύρια κενά στο τρέχον πλαίσιο της έρευνάς τους.
  • Ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων, η δραστηριότητα αυτή μπορεί να γίνει και σε υποομάδες των 3-5 ατόμων (10 λεπτά). Κάθε ομάδα κρατάει σημειώσεις κατά τη διάρκεια των συζητήσεων και στη συνέχεια παρουσιάζει τις σκέψεις της εν συντομία στο κεντρικό γκρουπ.

• Με τη χρήση ενός βασικού προτύπου σε έναν κοινό διαδικτυακό πίνακα ή σε λευκοπίνακα/χαρτί (αν είναι δια ζώσης), οι συμμετέχοντες καταγράφουν τα παραδείγματά τους και (προαιρετικά) τις σχετικές προκλήσεις κατά τη διάρκεια αυτής της άσκησης.

  • Αυτές οι σημειώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θέματα προς συζήτηση και παραδείγματα κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου. Στο τέλος του εργαστηρίου, οι συμμετέχοντες μπορούν να επαναξιολογήσουν την καταγραφή που έκαναν με βάση τις πληροφορίες και τη γνώση που έλαβαν.

Θραύσματα του ανήσυχου μυαλού (1 ώρα)

Εργαλεία / Υλικά

• Προετοιμάστε μια παρουσίαση (διαφάνειες ή άλλο υλικό) με βάση το περιεχόμενο που ακολουθεί.

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια σύντομη εισαγωγική παρουσίαση που να εστιάζει στα ακόλουθα σημεία:

• Οι καθημερινές μας συνήθειες – Παρουσιάστε τον ερευνητή, δημοσιογράφο ως δρων υποκείμενο που συμμετέχει σε πολλαπλούς κύκλους ανταλλαγής πληροφοριών και δεδομένων.

• Συλλογή πληροφοριών – Παρουσιάστε τον ερευνητή, δημοσιογράφο ως κάποιον που δρα προνοητικά και συλλέγει δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες και μαρτυρίες. Αναφέρετε το σύνολο των μεθόδων που χρησιμοποιούνται συνήθως και τα είδη των πληροφοριών/δεδομένων που συλλέγονται συνήθως. Μπορείτε να δομήσετε την παρουσίασή σας ως εξής (μπορείτε επίσης να παρουσιάσετε μόνο έναν γενικό κατάλογο που μπορεί να επεκταθεί από τους συμμετέχοντες στην επόμενη δραστηριότητα):

  • Kύριες μέθοδοι και συνήθεις πρακτικές: μπορεί να αφορούν συγκεκριμένες ερευνητικές τεχνικές έως ευρύτερες πρακτικές, όπως:

    • Μέθοδοι διαδικτυακής αναζήτησης: προηγμένη αναζήτηση, επαλήθευση εικόνων, crowdsourcing δεδομένων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.
    • Μέθοδοι έρευνας πεδίου: συνεντεύξεις με ανθρώπους, συλλογή περιβαλλοντικών δειγμάτων, καταγραφή αποδεικτικών στοιχείων σε βίντεο κ.λπ.
    • Μέθοδοι συλλογής πληροφοριών ανοικτού κώδικα (OSINT)
    • Αρχειοθέτηση υλικού (online, offline): μέθοδοι, καλές πρακτικές
    • Συλλογή δεδομένων: μέθοδοι, συνήθεις πρακτικές
    • Διάρθρωση, ευρετηρίαση δεδομένων και οργάνωση αποθετηρίων δεδομένων: μέθοδοι, καλές πρακτικές
    • Υιοθέτηση ρουτίνας που ενισχύει την απόδοση κατά τη διάρκεια της έρευνας: πιείτε έναν καφέ, πηγαίνετε για τρέξιμο, διαβάστε ένα άσχετο βιβλίο κ.λπ.

  • Τύποι δεδομένων και πληροφοριών που συλλέγονται με αυτές τις μεθόδους: μπορεί να ποικίλουν από ειδικά έως γενικά δεδομένα (π.χ. από πρόχειρες σημειώσεις έως συγκεκριμένες μορφές δεδομένων), όπως:

    • Ηχογραφήσεις ή βιντεοσκοπήσεις
    • Βάσεις δεδομένων
    • Αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
    • Νέα άρθρα
    • Μελέτες ειδικών
    • Επαφές πηγών, κ.λπ.

• Χρησιμοποιήστε ένα ανέκδοτο ή ένα παράδειγμα (αν είναι δυνατόν από τη δική σας εμπειρία) για να εξηγήσετε πώς η συλλογή πληροφοριών συμβαίνει με τη μορφή «συσσώρευσης» πληροφοριών που εμείς ως ερευνητές βάζουμε στην άκρη και συνήθως καταλήγουμε να μη χρησιμοποιούμε ποτέ (αυτό μπορεί να έχει τη μορφή σελιδοδεικτών, στιγμιότυπων οθόνης, σημειώσεων, άρθρων που κατεβάζουμε από το διαδίκτυο κ.λπ.)

• Αξιολόγηση κινδύνου και συνειδητότητα σε θέματα ασφάλειας - Εισάγετε τα ως βασικές πρακτικές από την αρχή, τονίζοντας ότι το πλαίσιο και η ερευνητική μεθοδολογία του καθενός έχει αντίκτυπο στην ασφάλεια των ερευνητών, των πηγών τους και των πληροφοριών που συλλέγουν.

  • Η εκτίμηση κινδύνου και η συνειδητότητα σε θέματα ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας, ιδίως όταν ερευνάτε άγνωστα πράγματα.

• [προαιρετικά] Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να καταγράψουν γρήγορα:

• «Πώς συλλέγετε πληροφορίες»;

• «Ποιοι είναι οι κύριοι προβληματισμοί σας όταν ερευνάτε ένα άγνωστο θέμα ή πλαίσιο»;

Εργαλεία / Υλικά

• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων: Ερευνώντας το Ανοίκειο» - ενότητα «Ατομική Δραστηριότητα: Καθρέπτισμα της ρουτίνας εργασίας σας»
• Σημειώσεις της άσκησης «άγνωστα θέματα και προκλήσεις» από την ενότητα «Παρουσίαση συμμετεχόντων/ουσών / Σπάμε τον πάγο», για να χρησιμοποιηθούν ως αναφορά / υπενθύμιση.
• Για online: ένας κοινόχρηστος διαδικτυακός πίνακας για εύκολη συνεργασία (π.χ. Mural, Miro κ.λπ.), όπως χρησιμοποιήθηκε στην ενότητα «Παρουσίαση συμμετεχόντων/ουσών / Σπάμε τον πάγο».
• Για δια ζώσης: πίνακας ή μεγάλα φύλλα χαρτιού, στυλό, χαρτάκια post-it.

Οδηγίες

[10 λεπτά] Άσκηση

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να προβληματιστούν ατομικά σχετικά με τη δική τους δουλειά και να συμπληρώσουν μια λίστα που να περιλαμβάνει τα εξής:

  • Κύριες μέθοδοι και ρουτίνες που χρησιμοποιείτε στη δουλειά σας

    • Οι συμμετέχοντες μπορούν να βασιστούν στον σύντομο κατάλογο που παρουσιάστηκε προηγουμένως, και να τον επεκτείνουν προσθέτοντας μεθόδους / τεχνικές και στρατηγικές που συνήθως εφαρμόζουν, από ειδικές έως γενικές.

  • Τύποι δεδομένων και πληροφοριών που συλλέγετε μέσω αυτών των μεθόδων

    • ομοίως, από ειδικές έως γενικές.

[5 λεπτά] Απολογισμός

• Ζητήστε από μερικούς εθελοντές να μοιραστούν αυτά που κατέγραψαν.

Εργαλεία / Υλικά

• Προετοιμάστε μια παρουσίαση (διαφάνειες ή άλλο υλικό) με βάση το περιεχόμενο που ακολουθεί.

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια σύντομη εισαγωγική παρουσίαση που να εστιάζει στα ακόλουθα σημεία:

• **Προσαρμογή των διαθέσιμων «εργαλειοθηκών» μας σε νέα θέματα, πλαίσια, προκλήσεις:

  • Παρουσιάστε τον όρο «εργαλειοθήκη» ως ένα ευρύ σύνολο διαφόρων ερευνητικών εργαλείων, πλατφορμών πληροφόρησης και επικοινωνίας, πηγών πληροφοριών/δεδομένων που είναι απαραίτητες για τη διεξαγωγή μιας έρευνας. Για παράδειγμα, οι «εργαλειοθήκες» μας μπορεί να περιλαμβάνουν:

    • οδηγούς και tutorials (έντυπα ή ψηφιακά) σε διάφορες γλώσσες σχετικά με ένα θέμα, μια τεχνική ή ένα εργαλείο που χρησιμοποιούμε,
    • λογισμικό (ανοικτού κώδικα ή ιδιωτικό) για την ανάλυση, τη συγγραφή, την αποθήκευση πληροφοριών στις συσκευές μας,
    • διαδικτυακά εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τη λήψη υλικού από μια πλατφόρμα αλλά δεν επαρκούν για μια άλλη πλατφόρμα (π.χ. προγράμματα λήψης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εργαλεία διαμοιρασμού αρχείων),
    • δημόσιες ή εμπορικές πηγές δεδομένων (π.χ. μητρώα εταιρειών, κτηματολόγια, στατιστικές, χάρτες κ.λπ.) που είναι διαθέσιμες σε διάφορες χώρες,
    • εργαλεία ψηφιακής ασφάλειας και συναφή εργαλεία επικοινωνίας και αποθήκευσης δεδομένων που μπορεί να διαφέρουν σε διάφορα πλαίσια, κ.λπ.
    • μηχανισμούς πρόσβασης σε δημόσιες πληροφορίες από ορισμένες τοποθεσίες/χώρες, οι οποίοι μπορεί να ισχύουν σε ορισμένα μέρη αλλά όχι σε άλλα λόγω νομικών ή/και πολιτικών συνθηκών (π.χ. Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων / GDPR στην ΕΕ έναντι των ΗΠΑ ή της Ρωσίας).

  • Τονίστε το γεγονός ότι οι «εργαλειοθήκες» μας πρέπει να μεταφράζονται κυριολεκτικά και μεταφορικά, να προσαρμόζονται και να επεκτείνονται ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της έρευνας σε διαφορετικά χρονικά και γεωγραφικά πλαίσια, μορφές (από έντυπη έως ψηφιακή μορφή), γλώσσες, θέματα, περιορισμούς ασφαλείας κ.λπ.

• Προσέγγιση νέων ανθρώπων, ιδρυμάτων και άλλων πόρων:

  • Χρησιμοποιείστε παραδείγματα για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν διαφορετικές πηγές και αποθετήρια πληροφοριών για την περαιτέρω ενίσχυση των ερευνητικών μας δυνατοτήτων και πώς να τις ενσωματώσουμε στις τρέχουσες ροές εργασίας μας.

    • Για παράδειγμα, αναφέρετε μια έρευνα ή ένα έργο όπου ένας δημοσιογράφος/ερευνητής απευθύνθηκε σε ένα διαδικτυακό φόρουμ εμπειρογνωμόνων για ένα συγκεκριμένο θέμα ή συμβουλεύτηκε μια διαδικτυακή ή μη διαδικτυακή κοινότητα (π.χ. μια ιστορική εταιρεία σιδηροδρόμων, μια σκακιστική λέσχη σε μια απομακρυσμένη μικρή πόλη, ένα φόρουμ περιβαλλοντικών επιστημόνων κ.λπ.)

• Προσκαλέστε τους συμμετέχοντες να συνεισφέρουν στη συζήτηση κάνοντας την ερώτηση:

  • «Πότε χρειάστηκε να αλλάξετε εντελώς ή να προσαρμόσετε τις 'εργαλειοθήκες' σας σε ένα νέο θέμα ή πλαίσιο;»

    • Αυτή η συζήτηση θα βοηθήσει στη μετάβαση στην επόμενη δραστηριότητα.

Εργαλεία / Υλικά

• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων: Ερευνώντας το Ανοίκειο» - ενότητα «Ατομική Δραστηριότητα: Οπτικοποίηση της προσαρμοστικότητας και των δυνατοτήτων».
• Σημειώσεις και κοινόχρηστα αρχεία/πίνακες από προηγούμενες ασκήσεις, για να χρησιμοποιηθούν ως αναφορά / υπενθύμιση.
• Για online: ένας κοινόχρηστος διαδικτυακός πίνακας για εύκολη συνεργασία (π.χ. Mural, Miro κ.λπ.), όπως χρησιμοποιήθηκε στην ενότητα «Παρουσίαση συμμετεχόντων/ουσών / Σπάμε τον πάγο».
• Για δια ζώσης: πίνακας ή μεγάλα φύλλα χαρτιού, στυλό, χαρτάκια post-it.

Οδηγίες

[10 λεπτά]

Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να προβληματιστούν ατομικά σχετικά με τη δική τους δουλειά και να συμπληρώσουν μια λίστα που να περιλαμβάνει τα εξής:

1. Εργαλειοθήκες που έχουν χρησιμοποιήσει στη δουλειά τους μέχρι τώρα, αλλά θα θεωρούνταν ανεπαρκείς για έρευνα σε νέα/διαφορετικά πλαίσια και θέματα. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο γλωσσικά ζητήματα όσο και τα τεχνικά ή άλλα χαρακτηριστικά των εργαλειοθηκών που χρησιμοποιήθηκαν.

   • Για παράδειγμα, μια νέα έρευνα θα απαιτούσε πρόσβαση σε συγκεκριμένα αρχεία εταιρειών στις Σεϋχέλλες, αλλά το τοπικό επίσημο μητρώο περιορίζει την πρόσβαση σε τέτοια δεδομένα για το κοινό, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογράφων.

2. Κοινότητες και φορείς στους οποίους θα μπορούσαν να απευθυνθούν για τους σκοπούς των επικείμενων ερευνών τους, αλλά οι οποίοι φαίνονται άγνωστοι ή δύσκολα προσβάσιμοι για διάφορους λόγους.

   • Για παράδειγμα, μια νέα έρευνα σχετικά με την εκλογική απάτη στη Βενεζουέλα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια πηγή εντός της Εκλογικής Επιτροπής, αλλά αυτό θεωρείται επικίνδυνο τόσο για τη δυνητική πηγή όσο και για τον ερευνητή.

[15 λεπτά] Απολογισμός και συζήτηση

• Δώστε feedback και σχολιάστε τις σκέψεις/τοποθετήσεις των συμμετεχόντων:

  • ξεκινήστε με μια ανασκόπηση όσων ειπώθηκαν, πρώτα σε σχέση με τις εργαλειοθήκες, στη συνέχεια τις κοινότητες και τους φορείς.

• Δώστε έμφαση σε ορισμένα ενδιαφέροντα ευρήματα και καλέστε τους συμμετέχοντες να μοιραστούν και να συζητήσουν τις κύριες προκλήσεις που αντιλαμβάνονται.

• Συντονίστε τη συζήτηση και δώστε feedback.

• [προαιρετικά, εφόσον ο χρόνος το επιτρέπει] Ζητήστε από δύο εθελοντές (έναν για κάθε στήλη, βλ. πρότυπο δραστηριότητας) να κατηγοριοποιήσουν και να ομαδοποιήσουν παρόμοιες καταχωρίσεις, τονίζοντας τις επικαλύψεις μεταξύ των εργαλειοθηκών και των κοινοτήτων, κατά περίπτωση.

- Προτεινόμενο διάλειμμα (αν δεν έχετε ήδη κάνει ένα πριν από αυτή τη δραστηριότητα) -

Το ανοίκειο στα χέρια μας (1 ώρα και 50 λεπτά)

Εργαλεία / Υλικά

• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων: Ερευνώντας το Ανοίκειο» - ενότητα «Ομαδική Δραστηριότητα: Προσδιορισμός και προσέγγιση μιας μελέτης περίπτωσης».
• Για online: ένας κοινόχρηστος διαδικτυακός πίνακας για συνεργασία (για παράδειγμα Mural, Miro κ.λπ.)- ή ένα κοινόχρηστο (σε cloud) σύνολο κενών διαφανειών Powerpoint / αρχείων Word για μια παρουσίαση- ψηφιακά δωμάτια.
• Για δια ζώσης: πίνακες / μεγάλα φύλλα χαρτιού, στυλό, post-it σημειώσεις- ή οποιοδήποτε προσβάσιμο κοινόχρηστο διαδικτυακό εργαλείο για το σχεδιασμό παρουσιάσεων (όπως παραπάνω)- ξεχωριστά τραπέζια ή χώροι για ομάδες εργασίας στο διαθέσιμο φυσικό χώρο.

Οδηγίες

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε ομάδες των 3-5 ατόμων και δώστε τις ακόλουθες οδηγίες και το χρονοδιάγραμμα:

[10 λεπτά] – Μελέτη περίπτωσης και ερευνητικά ερωτήματα

• Κάθε ομάδα θα επιλέξει μία περίπτωση/θέμα από τις σημειώσεις της ενότητας «Σπάμε τον πάγο». Εάν αυτό είναι χρονοβόρο, μπορείτε να κατανείμετε μια περίπτωση σε κάθε ομάδα.

  • Θα συνεργαστούν για να προσδιορίσουν τις ερευνητικές προοπτικές του θέματος αυτού.
  • Προειδοποιήστε τους συμμετέχοντες να μοιράζονται και να συζητούν μόνο θέματα/έρευνες που νιώθουν άνετα να αποκαλύψουν σε άλλους, για να αποφευχθούν κίνδυνοι που αφορούν την ασφάλεια, την εμπιστευτικότητα ή τη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των συμμετεχόντων.

• Κάθε ομάδα πρέπει να προσδιορίσει τουλάχιστον ένα βασικό ερευνητικό ερώτημα που θα ήθελε να διερευνήσει και να απαντήσει σε σχέση με αυτό.

  • Η επιλογή δύο διαφορετικών ερευνητικών ερωτημάτων σχετικών με το ίδιο θέμα μπορεί να βοηθήσει στη συγκέντρωση και παρουσίαση των επικαλύψεων σε σχέση με τις μεθοδολογίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση διαφορετικών επιμέρους θεμάτων μιας έρευνας.

[20 λεπτά] – Στρατηγική

• Αφού αποφασιστεί το ερώτημα (ή τα ερωτήματα), κάθε ομάδα ετοιμάζει μια παρουσίαση 3 λεπτών που περιγράφει τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να προσεγγιστεί το ερευνητικό της ερώτημα, που θα παρουσιαστεί στην επόμενη ενότητα του εργαστηρίου.

• Κατευθυντήριες γραμμές για την άσκηση:

  • Περιγράψτε τη στρατηγική προσέγγισης του ερωτήματος (των ερωτημάτων) και της έρευνας του θέματος - συμπεριλαμβανομένων των ερευνητικών μεθόδων, του σχεδίου συλλογής πληροφοριών/δεδομένων, της προσέγγισης ανθρώπινων πηγών κ.λπ. Αυτό εξαρτάται πάντα από το θέμα που επιλέγουν οι ομάδες.
  • Εξετάστε τις προκλήσεις που μπορεί να επιφέρει η επιλεγμένη στρατηγική και τον τρόπο αντιμετώπισής τους.
  • Εξετάστε τους κινδύνους και τα μέτρα ασφαλείας που μπορεί να χρειαστούν σε μια συγκεκριμένη περίπτωση.
  • Οι ομάδες είναι ελεύθερες να επιλέξουν το στυλ, τη μορφή και τα εργαλεία για τις παρουσιάσεις τους, π.χ. παρουσίαση Powerpoint, συζήτηση, ερωτήσεις και απαντήσεις, συνέντευξη κ.λπ.

• Περάστε λίγο χρόνο με κάθε ομάδα κατά τη διάρκεια της συζήτησης και της προετοιμασίας τους για να ελέγξετε την πρόοδό τους και να διευκρινίσετε πιθανές αμφιβολίες ή ερωτήσεις.

[5 λεπτά] Απολογισμός

• Μετά τη δραστηριότητα, ζητήστε από ένα μέλος από κάθε ομάδα να περιγράψει εν συντομία το πιο ενδιαφέρον μέρος της εργασίας. Έμαθαν κάτι καινούργιο;
• Οι παρουσιάσεις πραγματοποιούνται στην επόμενη ενότητα.

Οδηγίες

• Ζητήστε από κάθε συμμετέχοντα - σε σχέση με τα τρέχοντα ομαδικά τους έργα - να πει σε ποιον θα πρόσφερε ένα φλιτζάνι καφέ.
• Αυτό μπορεί να είναι ένα υποθετικό πρόσωπο στο οποίο θα ήθελαν να απευθυνθούν για τις γνώσεις και τις δεξιότητές του.
• Για παράδειγμα, «Θα πρόσφερα έναν καφέ σε κάποιον που γνωρίζει περισσότερα από εμένα για τις μισθώσεις ιδιοκτητών στο Μεσαίωνα» ή «Θα πρόσφερα έναν καφέ σε κάποιον που θα μπορούσε να με βοηθήσει να καταλάβω πώς να παίρνω συνεντεύξεις από ανθρώπους που φεύγουν από τον πόλεμο».

Εργαλεία/Υλικά

• Πίνακες ή παρουσιάσεις που δημιουργήθηκαν από τις ομάδες εργασίας κατά την προηγούμενη δραστηριότητα.

[15 λεπτά] Ομαδικές παρουσιάσεις

Οδηγίες

• Ζητήστε από κάθε ομάδα να κάνει μια παρουσίαση διάρκειας 3 λεπτών το πολύ για το πώς προσέγγισε το ερευνητικό ερώτημα (ή τα ερευνητικά ερωτήματα) που προσδιορίστηκαν παραπάνω.
• Ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων και των ομάδων, ενδέχεται να χρειαστεί να διαθέσετε περισσότερο χρόνο για αυτή την ενότητα.

[5 λεπτά] Απολογισμός

• Δώστε feedback στις ομάδες, σχολιάζοντας και συμπληρώνοντας τις ιδέες τους.
• Ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να κάνουν ερωτήσεις ή να μοιραστούν προτάσεις σχετικά με την παρουσίαση κάθε περίπτωσης.

Οδηγίες

• Προετοιμάστε και κάντε μια σύντομη παρουσίαση που θα εστιάζει σε τέσσερα βασικά στοιχεία ή συστατικά που πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν ξεκινάμε να ερευνήσουμε κάτι άγνωστο, και συγκεκριμένα:

  1. τους ανθρώπους και τις κοινότητες γύρω από ένα θέμα,
  2. τα μέρη, το γεωγραφικό πλαίσιο ενός θέματος,
  3. το οπτικοακουστικό υλικό, τα αποδεικτικά στοιχεία που σχετίζονται με ένα θέμα,
  4. τα έγγραφα και άλλες πληροφορίες ή πηγές δεδομένων που σχετίζονται με ένα θέμα (συμβάσεις, δελτία τύπου, άρθρα, εκθέσεις, γραπτές αξιολογήσεις, αρχεία καταγραφής μηνυμάτων κ.λπ.).
• Ορίστε το πλαίσιο για κάθε πτυχή και δώστε σύντομα παραδείγματα από τη δική σας εμπειρία ή από τις περιπτώσεις που διερευνήθηκαν από τους συμμετέχοντες στην ομαδική τους εργασία.
• Ετοιμάστε μια διαφάνεια ή ένα μεγάλο φύλλο που να συνοψίζει τα τέσσερα στοιχεία και ένα πλαίσιο/πρότυπο για την περαιτέρω επεξεργασία τους, για να το χρησιμοποιήσετε στην συζήτηση που θα ακολουθήσει αμέσως μετά. - Προτεινόμενο διάλειμμα —

Εργαλεία / Υλικά

• «Πρότυπα Δραστηριοτήτων: Ερευνώντας το Ανοίκειο» - ενότητα «Ομαδική Δραστηριότητα: Τι κρύβεται κάτω από κάθε πέτρα».
• Για online: ένας κοινόχρηστος διαδικτυακός πίνακας για συνεργασία (για παράδειγμα Mural, Miro κ.λπ.)- ή ένα κοινόχρηστο (σε cloud) σύνολο κενών διαφανειών Powerpoint / αρχείων Word για μια παρουσίαση- ψηφιακά δωμάτια.
• Για δια ζώσης: πίνακες / μεγάλα φύλλα χαρτιού, στυλό, post-it σημειώσεις- ή οποιοδήποτε προσβάσιμο κοινόχρηστο διαδικτυακό εργαλείο για το σχεδιασμό παρουσιάσεων (όπως παραπάνω)- ξεχωριστά τραπέζια ή χώροι για ομάδες εργασίας στο διαθέσιμο φυσικό χώρο.

Οδηγίες

[20 λεπτά]

• Με βάση τα αποτελέσματα της προηγούμενης ομαδικής εργασίας και των παρουσιάσεων, καλέστε όλους τους συμμετέχοντες σε μια συζήτηση σχετικά με τα τέσσερα απαραίτητα στοιχεία που περιγράφηκαν προηγουμένως:

  1. τους ανθρώπους και τις κοινότητες γύρω από ένα θέμα
  2. τους τόπους, το γεωγραφικό πλαίσιο ενός θέματος
  3. το οπτικοακουστικό υλικό, τα αποδεικτικά στοιχεία που σχετίζονται με ένα θέμα
  4. τα έγγραφα και άλλες έγγραφες πληροφορίες ή πηγές δεδομένων

• Συζητήστε κάθε στοιχείο για 5 λεπτά

• Για κάθε στοιχείο, αναθέστε σε έναν συμμετέχοντα να διευκολύνει τη συζήτηση εκ περιτροπής (συνολικά τέσσερις συντονιστές), ενώ εσείς κρατάτε σημειώσεις των σημείων που μοιράζονται οι συμμετέχοντες χρησιμοποιώντας έναν πίνακα ή ένα ηλεκτρονικό αρχείο. Συγκεντρώστε τις ιδέες σε έναν κατάλογο/πίνακα, όπως αυτός που παρέχεται στο αρχείο προτύπων δραστηριοτήτων.

• Κατευθυντήριες ερωτήσεις για τη συζήτηση - τις οποίες πρέπει να απευθύνουν οι συντονιστές:

  • Κακές πρακτικές έναντι καλών πρακτικών και τα αποτελέσματά τους (αξίζει τον κόπο, και αν ναι, γιατί;)
  • Πώς προετοιμάζετε τον εαυτό σας ώστε να είστε αποτελεσματικοί όταν προσεγγίζετε πηγές σε ένα νέο πλαίσιο;
  • Πού βάζουμε τέλος στην έρευνά μας;

• Ενθαρρύνετε περαιτέρω τη συζήτηση εάν χρειάζεται.

[5 λεπτά] Απολογισμός

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να σχολιάσουν όσα μοιράστηκαν καθώς και τις σχετικές σημειώσεις. Έμαθαν κάτι καινούργιο;

Εργαλεία / Υλικά

• Κοινόχρηστος πίνακας / λευκά φύλλα (όπως χρησιμοποιήθηκαν προηγουμένως)
• Έτοιμες διαφάνειες (ή άλλο υλικό παρουσίασης)

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια σύντομη παρουσίαση που να ολοκληρώνει την προηγούμενη συζήτηση. Επισημάνετε τα ακόλουθα σημεία:

• Υπάρχουν επικαλύψεις μεταξύ των μεθοδολογιών και των αποτελεσμάτων τους, καθώς και τρόποι σκέψεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προσέγγιση ενός θέματος.

• Οι άνθρωποι, οι τοπικές οργανώσεις και οι κοινότητες είναι συχνά βασικοί εκπρόσωποι τόσο της ήδη συσσωρευμένης γνώσης όσο και της παραγωγής γνώσης στο παρόν και στο μέλλον.

• «**Ένα πρόβλημα - πολλές λύσεις» ή «πολλά προβλήματα - μια λύση» - ορισμένες μέθοδοι μπορούν να επιλύσουν περισσότερα από ένα προβλήματα, ωστόσο άλλες μέθοδοι μπορεί να είναι κατάλληλες για να αντιμετωπίσουν μόνο ένα συγκεκριμένο ερώτημα και πλαίσιο.

• Χρησιμοποιήστε τις προηγούμενες ασκήσεις αυτού του εργαστηρίου για να υπενθυμίσετε στους συμμετέχοντες πώς οι online και offline χώροι ανταλλαγής/επικοινωνίας προωθούν την ιδέα της πρόσληψης και της δόμησης των πληροφοριών.

• Πρώτα η ασφάλεια! - υπενθυμίστε στους συμμετέχοντες ότι η αξιολόγηση των κινδύνων και η ενημέρωση σε θέματα ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας για κάθε έρευνα, ειδικά όταν καταδύεστε στο «άγνωστο».

  • Οι ντόπιοι, οι οργανώσεις και οι κοινότητες μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη πηγή γνώσης σχετικά με τέτοιους κινδύνους καθώς μερικές φορές αντιμετωπίζουν οι ίδιοι σημαντικές απειλές.
  • Τονίστε ότι «ο κίνδυνος κληρονομείται» και μπορεί να μεταφερθεί από τον ερευνητή στους συνεργάτες και τις πηγές του, και αντίστροφα.
  • Προτείνετε τα εργαστήρια «Πρώτα η ασφάλεια!» και «Διαχείριση Κινδύνων» καθώς και τον οδηγό «Πρώτα η ασφάλεια!» για συμβουλές όταν θίγονται ζητήματα ασφάλειας.
  • Μοιραστείτε με τους συμμετέχοντες τον οδηγό «Πρώτα η Ασφάλεια!» και το άρθρο «Αξιολόγηση Κινδύνων» για περαιτέρω ανάγνωση πάνω στο θέμα.

Κλείσιμο (15 λεπτά)

Εργαλεία/Υλικά

• Κοινόχρηστος πίνακας ζωγραφικής / παρουσίαση / διαδραστικός πίνακας (online)
• Λευκός πίνακας / φύλλα χαρτί, post-its, μαρκαδόροι (δια ζώσης)

Οδηγίες

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να φτιάξουν στον πίνακα μια αφίσα για την ιδανική κοινότητα:

  • «Ας φτιάξουμε την ιδανική κοινότητα ανθρώπων που μας βοηθούν στις έρευνες»

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να προσθέσουν λέξεις-κλειδιά ή σχέδια ως χαρακτηριστικά αυτής της ιδανικής / φανταστικής κοινότητας σε έναν κενό πίνακα (online / δια ζώσης).

• Οι συμμετέχοντες μπορούν να κατεβάσουν την αφίσα στη συσκευή τους ή να την φωτογραφίσουν.

Εργαλεία/Υλικά:

• (προαιρετικά) Κοινόχρηστος (online) πίνακας/φύλλα από προηγούμενες ασκήσεις.

Οδηγίες

• Ολοκληρώστε το εργαστήριο και κάντε μια περίληψη των περιεχομένων. Σ’ αυτό το σημείο μπορείτε να προσθέσετε κάτι τελευταίο ή να αναδείξετε το βασικό μήνυμα.

• Ενθαρρύνετε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να κάνουν ερωτήσεις ή να δώσουν κάποια συμβουλή.

• Κάντε μια σύνοψη κάθε ενότητας. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να πουν:

  • ένα σημείο του εργαστηρίου που βρήκαν πολύ χρήσιμο ή ενδιαφέρον και
  • κάτι που θα μπορούσε να βελτιωθεί την επόμενη φορά

• Μοιραστείτε τα στοιχεία επικοινωνίας σας, αν χρειάζεται, και τυχόν λεπτομέρειες για follow-up.

Επικοινωνήστε μαζί μας

Παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αποκαλύπτοντας το Αόρατο σε περίπτωση που:

• έχετε ερωτήσεις σχετικά με το σχεδιάγραμμα και τις κατευθυντήριες γραμμές του εργαστηρίου,
• χρησιμοποιήσετε το σχεδιάγραμμα και θέλετε να μοιραστείτε σχόλια και προτάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωσή του,
• προσαρμόσετε το σχεδιάγραμμα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα αποτελέσματα,
• θέλετε να προτείνετε νέες δραστηριότητες, συμβουλές ή παραδείγματα που μπορούν να προστεθούν σε αυτό το εργαστήριο,
• θέλετε να μοιραστείτε τις γνώσεις σας και να συνεργαστείτε μαζί μας για την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων εργαστηρίων.

Επικοινωνία: eti@tacticaltech.org (GPG Key / fingerprint: BD30 C622 D030 FCF1 38EC C26D DD04 627E 1411 0C02).

Συντελεστές και Άδεια Χρήσης

CC BY-SA 4.0

Παραγωγή περιεχομένου: «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο» της Tactical Tech Άδεια χρήσης: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International license

• Συντάκτης: Phevos Simeonidis
• Σχεδιασμός οδηγιών: A. Hayder, Laura Ranca
• Σύνταξη & περιεχόμενο: Christy Lange, Laura Ranca
• Graphic design: Yiorgos Bagakis
• Website development: Laurent Dellere, Saqib Sohail
• Συντονισμός & επίβλεψη έργου: Christy Lange, Laura Ranca, Lieke Ploeger, Marek Tuszynski, Safa Ghnaim, Wael Eskandar

Το υλικό αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Collaborative and Investigative Journalism Initiative (CIJI) που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος: "Supporting investigative journalism and media freedom in the EU" (DG CONNECT) («Υποστήριξη της ερευνητικής δημοσιογραφίας και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ»).

Το παρόν κείμενο αντικατοπτρίζει την άποψη του συγγραφέα και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχει.