Η επικοινωνία των ευρημάτων μιας έρευνας

Το εργαστήριο αυτό καταδεικνύει τη σημασία της επικοινωνίας των ευρημάτων μιας έρευνας και παρέχει μεθόδους και συμβουλές σχετικά με την «αφήγησή» της. Στοχεύει στην εξοικείωση των συμμετεχόντων με τη διαδικασία καθορισμού των στόχων επικοινωνίας, τον προσδιορισμό του κοινού, τον σχεδιασμό ενός επικοινωνιακού πλάνου προσαρμοσμένου σε συγκεκριμένο πλαίσιο, τη χρήση διαφόρων μορφών και καναλιών επικοινωνίας και την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτά επηρεάζουν τόσο το μήνυμα όσο και το κοινό.

Δραστηριότητες μάθησης

Άνοιγμα (15 λεπτά)

Οδηγίες για τον/την εκπαιδευτή/ρια

• Τραβήξτε την προσοχή θέτοντας μια ερώτηση ή σχολιάζοντας ένα σχετικό θέμα, μια εικόνα κ.λπ. Για παράδειγμα: Ποιες ειδήσεις κάνουν πρωτοσέλιδα σήμερα στον κόσμο; Ποιο είναι το σημερινό trend στο Twitter / TikTok; Εξηγήστε ότι αυτά είναι είδη επικοινωνίας.

• Παρουσιάστε τον εαυτό σας και τους στόχους του εργαστηρίου.

• Προαιρετικά: Παρουσιάστε την πηγή του υλικού (Tactical Tech).

• Ενημερώστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες για το πρόγραμμα και τα υλικά του εργαστηρίου.

• Προτείνετε βασικούς κανόνες για το εργαστήριο. Ρωτήστε όσους/όσες συμμετέχουν αν θέλουν να προτείνουν κάποια αλλαγή πάνω στις προτάσεις σας ή να προτείνουν κάποιο άλλο κανόνα. Βεβαιωθείτε ότι όλοι κατανοούν και συμφωνούν με τους κανόνες. Προτάσεις σχετικά με τον καθορισμό των κανόνων μπορείτε να βρείτε στον Οδηγό Συντονιστή, στην ενότητα «Υλοποιώντας τα Εργαστήρια».

• Εάν χρειάζεται, καθορίστε τη δυναμική των ομάδων. Για παράδειγμα, εξηγήστε εάν οι ομάδες θα μείνουν ίδιες καθ' όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου.

Οδηγίες

• Ξεκινήστε με έναν σύντομο γύρο παρουσιάσεων ζητώντας από τα άτομα που συμμετέχουν να απαντήσουν σε μερικές ερωτήσεις για τον εαυτό τους, τη δουλειά τους, τις προσδοκίες τους σχετικά με το εργαστήριο κ.λπ. Πρόσθετες ερωτήσεις που θα μπορούσαν να απαντήσουν είναι:

  • Ενημερωθήκατε για κάτι μέσω συγκεκριμένων πλατφορμών σήμερα; Τι ήταν αυτό;
  • Το κάνετε αυτό γενικά;

• Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε μια άσκηση για να σπάσετε τον πάγο, ώστε να ενθαρρύνετε την ομάδα να κάνει κάτι δημιουργικό. Να σχεδιάσει απαντήσεις ή ιδέες σε έναν πίνακα online. Αν είναι δια ζώσης το εργαστήριο, να σηκωθούν και να κάνουν κάποιες ενέργειες. Δείτε περισσότερα στην ενότητα «Σπάμε τον πάγο» στο «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Οδηγός Συντονιστή».

Επικοινωνία ερευνών (45 λεπτά)

Εργαλεία / Υλικά

• Η επικοινωνία των ευρημάτων μιας έρευνας: Πρότυπα Δραστηριοτήτων (ενότητα: «Μια έρευνα στην οποία εργαστήκατε») κατεβάστε το αρχείο / εκτυπώστε ή συμπληρώστε ηλεκτρονικά.
• Εναλλακτικά, μοιραστείτε το πρότυπο σε έναν κοινό ψηφιακό πίνακα (Miro, Mural, κ.λπ.)
• Φύλλα χαρτί για κάθε άτομο, χαρτάκια σημειώσεων (post-it), στυλό (αν είναι διά ζώσης).

Οδηγίες

[5 λεπτά]

• Ζητήστε από κάθε συμμετέχοντα να σκεφτεί ένα ερευνητικό έργο ή μια δημοσιογραφική έρευνα που έχει δουλέψει, και επικοινωνήθηκε / κοινοποιήθηκε δημοσίως (π.χ. σε εφημερίδα, ιστοσελίδα, ραδιοφωνική εκπομπή κ.λπ.).

• Εάν κάποιοι συμμετέχοντες δεν έχουν ακόμη εργαστεί σε τέτοια έργα, μπορούν να σκεφτούν μια έρευνα που είδαν και τους άρεσε.

• Ζητήστε από κάθε συμμετέχοντα να απαντήσει στις ακόλουθες ερωτήσεις που σχετίζονται με την επιλεγμένη έρευνα, συμπληρώνοντας το υπόδειγμα που τους δώσατε:

  • Ποια έρευνα / ποιο ερευνητικό θέμα επικοινώνησα; (ή «επικοινωνήθηκε»; Εάν δεν πρόκειται για δικά τους)
  • Τι είδους πληροφορίες και ευρήματα περιελάμβανε η επικοινωνία της έρευνας;
  • Πώς επικοινώνησα αυτές τις πληροφορίες;
  • Για ποιο λόγο κοινοποίησα την έρευνα/τα ευρήματα;
  • Σε ποιον έγινε η επικοινωνία; Ποιο ήταν το κοινό;

• ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να αναφέρουν μόνο περιπτώσεις που είναι ασφαλές να μοιραστούν και όχι εμπιστευτικές πληροφορίες.

[5 minutes] Απολογισμός

• Ζητήστε από έναν ή δύο εθελοντές να μοιραστούν τις απαντήσεις τους.

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να κρατήσουν τις σημειώσεις τους για αργότερα, καθώς αυτά τα παραδείγματα θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου.

• Τονίστε ότι, αν κάποιες απαντήσεις μπορεί τώρα να φαντάζουν παρόμοιες, θα χρησιμεύσουν στις επόμενες δραστηριότητες, προκειμένου να αναδειχθούν τα σημεία που λείπουν και να βοηθηθούν οι συμμετέχοντες να εξετάσουν εκ νέου τη στρατηγική και τις μεθοδολογίες επικοινωνίας τους.

• Δεν υπάρχουν λάθος απαντήσεις.

Εργαλεία / Υλικά

• Διαφάνειες για παρουσίαση power point ή έτοιμα χαρτιά σε πίνακα flip-chart (για δια ζώσης)

Οδηγίες

• Σε συνέχεια της προηγούμενης άσκησης, προετοιμάστε και κάντε μια παρουσίαση που να εστιάζει σε βασικά σημεία σχετικά με την επικοινωνία, και τη σημασία της επικοινωνίας μιας έρευνας. Eπιτρέψτε στους συμμετέχοντες να συνεισφέρουν τις δικές τους σκέψεις και εμπειρίες.

• Τι είναι η επικοινωνία; –Η πράξη της κοινοποίησης πληροφοριών από ένα άτομο σε ένα άλλο, ή μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων, μέσω διαφόρων μέσων.

  • Επισημάνετε τη σημασία του μηνύματος και όχι του τρόπου με τον οποίο αυτό μεταδίδεται, διότι ως προς αυτό υπάρχουν ποικίλοι τρόποι, όπως θα δούμε κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου.
  • Δώστε μερικά παραδείγματα με βάση τις περιπτώσεις που οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν στην προηγούμενη δραστηριότητα.

• Ποιος μπορεί να επικοινωνήσει; – Όλοι μας, και μπορούμε να μάθουμε πώς να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με διαφορετικούς τρόπους.

• Πώς μπορούμε να επικοινωνούμε; – Αναφέρετε μερικές από τις μεθόδους που μοιράστηκαν οι συμμετέχοντες κατά την προηγούμενη δραστηριότητα, και προσθέστε άλλα παραδείγματα.

• Γιατί είναι σημαντικό να επικοινωνούμε τις έρευνες; – Τι συμβαίνει όταν επιλέγουμε να μην επικοινωνούμε;

  • Αναφέρετε ότι η σιωπή μας καθιστά ευάλωτους σε κακοποιητικές/παραβιαστικές συμπεριφορές, και στην έλλειψη δράσης, αντίδρασης ή λύσεων.
  • Δώστε έμφαση στο πώς η επικοινωνία συνδέει όσους διεξάγουν έρευνες με το κοινό τους και δημιουργεί μια αίσθηση κοινότητας που μας ενδυναμώνει ως κοινωνία, για παράδειγμα.

• Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε όταν θέλετε να επικοινωνήσετε; –Απαριθμήστε ορισμένες πιθανές προκλήσεις, όπως:

  • η έλλειψη ενός σαφώς καθορισμένου κοινού-στόχου,
  • η έλλειψη πόρων ή/και επικοινωνιακών δεξιοτήτων,
  • η περιορισμένη εμβέλεια κοινού / περιορισμένες αντιδράσεις / περιορισμένη αλληλεπίδραση,
  • δημόσιες αντιδράσεις, απειλές, κακοποιητικές/παραβιαστικές συμπεριφορές,
  • κακός συγχρονισμός, κ.λπ.

• Συζητήστε τη σχέση μεταξύ των βασικών εννοιών αυτού του εργαστηρίου: Επικοινωνία και Αφήγηση.

  • Τονίστε ότι «επικοινωνία» είναι η πράξη της κοινοποίησης πληροφοριών, ενώ η «αφήγηση» αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε αυτές τις πληροφορίες.
  • Το εργαστήριο χρησιμοποιεί και τους δύο όρους και τις σχετικές πρακτικές, και οι συμμετέχοντες θα μοιραστούν και θα εξασκηθούν στις συνδέσεις μεταξύ των δύο.

ΥΛΙΚΑ:

• Άρθρο "Communicating with a Purpose: Investigative Storytelling", βασισμένο σε ομιλία της Nuria Tesón, στο συνέδριο "Investigation is Collaboration", Αύγουστος 2021, Tactical Tech.
• Παρουσίαση "Communicating with a Purpose: Investigative Storytelling", της Nuria Tesón, στο συνέδριο "Investigation is Collaboration", Αύγουστος 2021, Tactical Tech.
• Βιντεοσκοπημένη συνεδρία "Communicating with a Purpose: Investigative Storytelling", της Nuria Tesón, στο συνέδριο "Investigation is Collaboration", Αύγουστος 2021, Tactical Tech.

Εργαλεία / Υλικά:

• Η επικοινωνία των ευρημάτων μιας έρευνας: Πρότυπα Δραστηριοτήτων (ενότητα: «Μια έρευνα στην οποία εργαστήκατε» και νέα ενότητα «Ομαδική δραστηριότητα: Πώς θα επικοινωνούσατε την έρευνα;» (online ή τυπωμένο)
• Ένας κοινός χώρος cloud ή ένας ψηφιακός πίνακας με πρότυπα: Miro, Mural κ.λπ. (αν είναι online.)
• Ψηφιακά δωμάτια (αν γίνεται online) ή διαφορετικά δωμάτια / πίνακες (αν είναι δια ζώσης).
• Φύλλα χαρτί για κάθε άτομο, χαρτάκια σημειώσεων (post-it), στυλό (αν είναι διά ζώσης).
• Διαφάνειες ή χαρτιά flip-chart με προσχεδιασμένες συμβουλές/υπομνήσεις για την ενότητα της ανακεφαλαίωσης (βλ. «Απολογισμός» παρακάτω).

Οδηγίες

[15 λεπτά]

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε μικρές ομάδες των 3-5 ατόμων ανάλογα με τον συνολικό αριθμό των συμμετεχόντων. Οι ίδιες ομάδες θα πρέπει να εργάζονται μαζί καθ' όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου.

• Συστήστε σε κάθε ομάδα να αναθέσει συγκεκριμένους ρόλους στα μέλη της κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων: κάποιος θα κρατάει σημειώσεις, άλλος τον χρόνο, κάποιος θα αναλάβει την παρουσίαση (οι ρόλοι μπορούν να εναλλάσσονται), κ.λπ.

Δώστε οδηγίες στις ομάδες ως εξής:

• Ως ομάδα, επιλέξτε μια από τις έρευνες που αναφέρθηκαν από τα μέλη της ομάδας σας στην προηγούμενη ατομική άσκηση – θα χρησιμοποιηθεί ως ομαδική μελέτη περίπτωσης για το υπόλοιπο του εργαστηρίου.

• Με βάση τη μελέτη περίπτωσης που επιλέξατε, απαντήστε στην ερώτηση:

  • Πώς θα επικοινωνούσατε αυτή την έρευνα;

  • Καταγράψτε τα διάφορα βήματα, τις ανάγκες και άλλες παρατηρήσεις που πρέπει να έχετε κατά νου όταν θελήσετε να επικοινωνήσετε την έρευνα και τα ευρήματά της. Σκεφτείτε πέρα από τα όσα έχει ήδη επιτύχει η έρευνα, εάν πρόκειται για ένα πρότζεκτ που έχει ήδη δημοσιευθεί.

• Υποστηρικτικές ερωτήσεις: Τι έχετε συνήθως κατά νου όταν αποφασίζετε να επικοινωνήσετε την έρευνα ή τα ευρήματά σας; Σας διαφεύγει κάτι; Τι και γιατί;

• Σκεφτείτε πάνω στον σχεδιασμό, τις πλατφόρμες, τις αφηγήσεις, τις προκλήσεις και τυχόν αμφιβολίες, και καταγράψτε τες προκειμένου να τις μοιραστείτε κατά τη διάρκεια του απολογισμού.

[10 λεπτά] Απολογισμός

• Ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα συνοψίζει τις απαντήσεις τους. Διαθέστε 2 λεπτά το πολύ ανά ομάδα.

Κατευθυντήριες ερωτήσεις για τον απολογισμό:

• Σκεφτήκατε τι θέλετε να πετύχετε με την έρευνά / τα στοιχεία που παρουσιάζετε; Όχι σχετικά με τον σκοπό της επικοινωνίας, αλλά τον ίδιο τον σκοπό της έρευνας.

• Θα βοηθήσει η επικοινωνία της έρευνας και των σχετικών στοιχείων στον στόχο ή τον σκοπό της έρευνάς σας; Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό;

Ολοκληρώστε την άσκηση μένοντας σε κάποια σημεία, όπως π.χ:

• Η επικοινωνία των ερευνών προϋποθέτει «ερευνητική αφήγηση» - δηλαδή τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων (τεκμηρίωση, μαρτυρίες, κλπ) και την μετατροπή τους σε μια αφήγηση με ΣΚΟΠΟ. Σημειώστε ότι θα μιλήσουμε για σκοπό, στόχους και επιδιώξεις στην επόμενη ενότητα.

• Η οικοδόμηση της προσέγγισης μιας αφήγησης γύρω από μια έρευνα πρέπει να αποτελεί μέρος του επικοινωνιακού σχεδίου, ιδίως εάν στόχος είναι να διατεθούν δημοσίως διαθέσιμα τα στοιχεία για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος, την ευαισθητοποίηση του κοινού κ.λπ.

• Η επικοινωνία δεν είναι γραμμική. Μοιάζει περισσότερο με μια κυκλική διαδικασία και πρέπει να σχεδιάζεται ανάλογα.

• Κάποιες φορές θα πρέπει να εξετάσετε το ενδεχόμενο συλλογής στοιχείων ad hoc για την επικοινωνία, και άλλες φορές συλλογής στοιχείων προκειμένου να δώσετε σχήμα στην αφήγηση (ή σε μια υπάρχουσα αφήγηση). Αυτό εξαρτάται από τα αποδεικτικά στοιχεία που έχετε συγκεντρώσει και από τους στόχους που έχετε θέσει.

• Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τόσο τους στόχους που θέλετε να επιτύχετε με την έρευνά σας και την επικοινωνία της, όσο και το κοινό στο οποίο θέλετε να απευθυνθείτε.

• Είναι σημαντικό να έχετε εξαρχής κατά νου την επικοινωνία της έρευνάς σας / των αποδεικτικών στοιχείων σας, και να σκέφτεστε πώς θα επικοινωνήσετε τα στοιχεία που θα συγκεντρώσετε (για παράδειγμα: σύνολα δεδομένων, εικόνες, δείγματα από έρευνα πεδίου κ.λπ.).

• Η ερευνητική αφήγηση είναι ένα είδος αφήγησης που μπορεί να αξιοποιηθεί για να επικοινωνήσετε όχι μόνο τα τελικά στοιχεία και τα αποτελέσματα της έρευνάς σας, αλλά και την ίδια τη διαδικασία της έρευνας, τη μεθοδολογία. Η διαδικασία της συλλογής στοιχείων και της μετατροπής των εν λόγω στοιχείων σε «ιστορία» είναι εξίσου σημαντική με τα ευρήματα. Πρόκειται επίσης για ζήτημα διαφάνειας, και οι άλλοι μπορούν να μάθουν από εσάς και να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στη διαδικασία σας.

Προσδιορισμός στόχων και κοινού (1 ώρα & 10 λεπτά)

Εργαλεία / Υλικά:

• Διαφάνειες / flip-chart με σύντομη παρουσίαση

Οδηγίες

Ξεκινήστε υπενθυμίζοντας στους συμμετέχοντες τι συνέβη στην προηγούμενη ενότητα (ειδικά αν κάνατε διάλειμμα στο ενδιάμεσο):

• Ερευνητική αφήγηση σημαίνει μετατροπή της επικοινωνίας των στοιχείων σε μια αφήγηση με σκοπό:

  • Γιατί κάνετε έρευνα;
  • Τι προσπάθησε να επιτύχει η έρευνά σας;
  • Πώς μπορεί η επικοινωνία να βοηθήσει στην επίτευξη αυτού του στόχου;
  • Από εδώ και στο εξής θα αναφερόμαστε στον ΣΚΟΠΟ ή ΣΤΟΧΟΥΣ της αφήγησης.

• Βεβαιωθείτε ότι οι συμμετέχοντες καταλαβαίνους πως η γνώση του τι θέλουν να επιτύχουν θα τους βοηθήσει να το πετύχουν, ακόμη και εάν κάτι απροσδόκητο προκύψει.

• Για να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά θα πρέπει να προσδιορίσουν αυτούς τους σκοπούς ή στόχους.

Εργαλεία / Υλικά:

• Η επικοινωνία των ευρημάτων μιας έρευνας: Πρότυπα Δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των σημειώσεων από προηγούμενες δραστηριότητες, καθώς και της ενότητας «Ομαδική δραστηριότητα: Αναγνώριση στόχων» (online ή σε έντυπη μορφή).
• Ένας κοινός χώρος cloud ή ένας ψηφιακός πίνακας με πρότυπα: Miro, Mural κ.λπ. (αν είναι online.)
• Ψηφιακά δωμάτια (αν γίνεται online) ή διαφορετικά δωμάτια / πίνακες (αν είναι δια ζώσης).
• Φύλλα χαρτί για κάθε άτομο, χαρτάκια σημειώσεων (post-it), στυλό (αν είναι διά ζώσης).
• Διαφάνειες ή χαρτιά flip-chart με προσχεδιασμένες συμβουλές/υπομνήσεις για την ενότητα της ανακεφαλαίωσης (βλ. «Απολογισμός» παρακάτω).

Οδηγίες

[10 λεπτά]

• Οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στις ομάδες τους (οι ίδιες ομάδες με πριν).

• Με βάση την προηγούμενη δραστηριότητα και την μελέτη περίπτωσης της έρευνας που επέλεξε, κάθε ομάδα θα ασχοληθεί με το ερώτημα:

  • Τι θέλετε να επιτύχετε με την επικοινωνία της έρευνάς σας; Ποιοι είναι οι επικοινωνιακοί σας ΣΤΟΧΟΙ;

• Κάθε ομάδα ορίζει ένα άτομο για να καταγράφει τις απαντήσεις.

[10 λεπτά] Απολογισμός

• Ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα μοιράζεται τις απαντήσεις της ομάδας. Διαθέστε το πολύ 2 λεπτά για κάθε ομάδα.

• Βεβαιωθείτε ότι προσδιορίζουν τουλάχιστον τους παρακάτω στόχους. Εάν όχι, συμπληρώστε τα κενά και δώστε παραδείγματα σχετικά με τις υποθέσεις / έρευνες που αναφέρθηκαν από τους συμμετέχοντες. Ορισμένοι στόχοι μπορεί να είναι οι εξής:

  • ευαισθητοποίηση
  • κινητοποίηση
  • ενημέρωση του κοινού, γνωστοποίηση κακής πρακτικής
  • υποστήριξη για: να σχηματιστεί μια νομική υπόθεση, να εξαναγκαστεί να νομοθετήσει η κυβέρνηση, να σταματήσει η κακή πρακτική
  • επούλωση
  • συγκέντρωση χρημάτων για τα θύματα ή για τη συνέχεια της έρευνας
  • διάθεση των πληροφοριών σε άλλους ερευνητές: να ανοίξει ο δρόμος ώστε να προωθήσουν το θέμα και άλλοι, διευκόλυνση στη χρήση δεδομένων από άλλους ερευνητές
  • να καταστούν οι παραβάτες υπόλογοι
  • αντιμετώπιση μιας επικρατούσας αφήγησης
  • ...

• Αναφέρετε ότι αυτοί είναι ορισμένοι πιθανοί στόχοι, αλλά υπάρχουν πολλοί περισσότεροι και θα πρέπει να σκεφτούν ως προς το ποιοι λειτουργούν σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.

[5 λεπτά] Συνιστώμενος χρόνος χαλάρωσης

• Χρόνος για χαλάρωση ή χαλαρή συζήτηση πριν από την επόμενη συνεδρία. Θα μπορούσατε να δείτε ένα αστείο βίντεο με θαυμαστά ποδοσφαιρικά σκορ, και να μιλήσετε για απροσδόκητα επιτεύγματα, ώστε οι συμμετέχοντες να χαλαρώσουν λιγάκι.

Εργαλεία / Υλικά:

• Η επικοινωνία των ευρημάτων μιας έρευνας: Πρότυπα Δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων σημειώσεων από προηγούμενες δραστηριότητες, καθώς και της ενότητας «Επικοινωνιακό πλάνο και προσδιορισμός κοινού» (online ή σε έντυπη μορφή).
• Ένας κοινός χώρος cloud ή ένας ψηφιακός πίνακας με πρότυπα: Miro, Mural κ.λπ. (αν είναι online.)
• Ψηφιακά δωμάτια (αν γίνεται online) ή διαφορετικά δωμάτια / πίνακες (αν είναι δια ζώσης).
• Φύλλα χαρτί για κάθε άτομο, χαρτάκια σημειώσεων (post-it), στυλό (αν είναι διά ζώσης).
• Διαφάνειες ή χαρτιά flip-chart με προσχεδιασμένες συμβουλές/υπομνήσεις για την ενότητα της ανακεφαλαίωσης (βλ. «Απολογισμός» παρακάτω).

Οδηγίες

• Ξεκινήστε απευθύνοντας την ερώτηση:

  • Τι πρέπει να επικοινωνήσετε, και σε ποιον, για να επιτύχετε αυτόν τον στόχο;

• Ανάλογα με τις απαντήσεις που έδωσαν οι συμμετέχοντες στην προηγούμενη άσκηση, μπορείτε να θέσετε τις παρακάτω πρόσθετες ερωτήσεις ως προβληματισμό ή ως άμεσες ερωτήσεις:

  • Τι λάβατε υπόψη σας όταν αποφασίσατε για το κοινό;
  • Είχε συζητηθεί καθόλου το κοινό προηγουμένως;
  • Ή μήπως αναφερόσασταν σε μια άγνωστη μάζα;

[10 λεπτά]

• Οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στις ομάδες τους. - Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις ερωτήσεις και την ίδια μελέτη περίπτωσης όπως προηγουμένως, καθοδηγήστε τις ομάδες να:

• Αποφασίσουν σε ΠΟΙΟΝ θέλουν να απευθυνθούν, ποιο είναι το κοινό τους.

• Εξηγήσουν ΓΙΑΤΙ θέλουν να απευθυνθούν σε αυτά τα συγκεκριμένα ακροατήρια.

  • CΕξετάσουν το ενδεχόμενο να αλλάξουν στόχους, ώστε να συσχετίσουν καλύτερα τους στόχους και το κοινό.

• Στο πρότυπο που παρέχεται θα πρέπει να συμπληρωθούν το ΠΟΙΟΣ και το ΓΙΑΤΙ, σε στήλες μαζί με τους ΣΤΟΧΟΥΣ.

[15 λεπτά] Απολογισμός

• Ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα μοιράζεται τις απαντήσεις του, σε 1 λεπτό, μεταξύ των οποίων:

  • ΠΟΙΟΣ (το κοινό που έχουν προσδιορίσει);
  • ΓΙΑΤΙ (γιατί θέλουν να το προσεγγίσουν);
  • ΣΤΟΧΟΣ (αν κάποιοι αρχικοί στόχοι έπρεπε να αλλάξουν ή όχι).

Ολοκληρώστε την άσκηση και τονίστε τα εξής:

• Το κοινό σας είναι οι άνθρωποι στους οποίους θέλετε να επικοινωνήσετε την έρευνα, ανάλογα με το τι θέλετε να επιτύχετε.

• Κατά τον καθορισμό του κοινού μπορεί να είναι χρήσιμο να λάβετε υπόψη σας τα εξής:

  • τη σχέση τους με την έρευνά σας ή με τον τόπο όπου συνέβη μια παράβαση/αδικία;
  • εάν έχετε ένα πολύ τοπικό, ή προσδιορισμένο ακροατήριο,
  • αν, αντίθετα, το μήνυμα που θέλετε να μεταδώσετε μπορεί να είναι ενδιαφέρον για ένα ευρύτερο κοινό, όχι απαραίτητα εξειδικευμένο ή συγκεκριμένο.

• Εξέτασαν οι συμμετέχοντες **τον τόπο όπου συνέβη η παράβαση/αδικία; Πρόκειται για κάτι πολύ τοπικό; - Επισημάνετε τη δυνητική ΑΠΕΥΘΥΝΣΗ μιας πολύ τοπικής έρευνας.

• Αναφέρετε εν συντομία τους τύπους κοινού:

  • Ανοικτό: εάν δεν έχει καθοριστεί
  • Κλειστό ή εξειδικευμένο: όταν είναι στοχευμένο και συγκεκριμένο: π.χ. χάκερ, περιβαλλοντολόγοι, επιστήμονες
  • Εγγύτητα: τοπική, εθνική, διεθνής
  • Στοχευμένο κοινό: αυτό στο οποίο θέλουμε να απευθυνθούμε άμεσα
  • Ευρή κοινό: αυτό που μπορεί να μην βρίσκεται στη «φούσκα» μας, αλλά μπορεί να μας γνωρίσει και να ενδιαφερθεί για την έρευνα, τα στοιχεία κ.λπ.

• Αν είχατε κάνει την άσκηση χαλάρωσης με τα εντυπωσιακά γκολ από την προηγούμενη ενότητα, μπορείτε να υπενθυμίσετε στους συμμετέχοντες τα απροσδόκητα επιτεύγματα. Με τον ίδιο τρόπο, ίσως κι αυτοί μπορέσουν να φτάσουν πέρα από το στοχευμένο ακροατήριό τους. Αυτό μπορεί να χρησιμεύσει ως εισαγωγή στην επόμενη άσκηση.

Οδηγίες

Συντονίστε μια συζήτηση με όλους τους συμμετέχοντες με βάση τα παρακάτω σημεία:

• Η ζωή σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο επιτρέπει κοινές ανησυχίες. Ένα πολύ τοπικό ζήτημα μπορεί να γίνει διεθνές, γι' αυτό σκεφτείτε το κοινό σας αλλά επιτρέψτε στον εαυτό σας να ονειρεύεται μεγαλύτερα πράγματα.

• Μοιραστείτε και παρακολουθήστε μαζί το βίντεο Οι άνδρες που φορούν φούστες στην Τουρκία (ή επιλέξτε οποιοδήποτε άλλο βίντεο σχετικό με την ομάδα σας), για να δουν πώς ένα τοπικό ζήτημα έγινε διεθνής είδηση.

• Αφήστε την ομάδα να συνομιλήσει λίγο γι' αυτό πριν κάνετε ένα διάλειμμα. Ενθαρρύνετε τους να μοιραστούν τυχόν σχετικές εμπειρίες ή γνώσεις.

Φόρμες και κανάλια επικοινωνίας (1 ώρα & 10 λεπτά)

Εργαλεία / Υλικά:

• Διαφάνειες / flip-chart με σύντομη παρουσίαση

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια παρουσίαση που θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα σημεία. Παράλληλα, εμπλέξτε τους συμμετέχοντες με ερωτήσεις που σχετίζονται με τη μέχρι τώρα εργασία τους στις ομάδες:

• Η επικοινωνία είναι στη φύση ΟΛΩΝ μας.

• Ο ΣΚΟΠΟΣ της έρευνας, οι ΣΤΟΧΟΙ της επικοινωνίας της και το ΚΟΙΝΟ στο οποίο απευθύνεται θα καθορίσουν το είδος της αφήγησης, αλλά μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο.

• Η επικοινωνία δεν είναι γραμμική αλλά κυκλική. - Αφού προσδιορίσετε τον ΣΚΟΠΟ και τους ΣΤΟΧΟΥΣ και διερευνήσετε το ακροατήριό σας, πρέπει να προσαρμόσετε την αφήγηση.

• Χρησιμοποιήστε παραδείγματα που μοιράστηκαν οι συμμετέχοντες στις προηγούμενες ατομικές και ομαδικές δραστηριότητές τους, προκειμένου να αναδείξετε τον τρόπο που επικοινωνούν:

  • Τι είδους επικοινωνία χρησιμοποίησαν για ένα συγκεκριμένο θέμα;
  • Ήταν επιτυχής ή όχι; Γιατί;

• Παρουσιάστε τις διαφορετικές μορφές και δυναμικές της επικοινωνίας:

  • Φόρμα / Αφήγηση: ήχος, γραφή, εικόνα (ταινία, φωτογραφία, γραφικά, εικονογράφηση...), μουσική, έργο τέχνης (γλυπτό, εγκατάσταση), συνδυαστικές μορφές κ.λπ.
  • Δυναμικές / Σχέση με το κοινό: συμμετοχική / βασισμένη στη δράση, διασπαστικές αφηγήσεις βασισμένες στη δράση, εκστρατεία, πολιτιστικό jamming, crowd-sourcing, κ.λπ.

Εργαλεία / Υλικά:

• Η επικοινωνία των ευρημάτων μιας έρευνας: Πρότυπα Δραστηριοτήτων συμπεριλαμβανομένων σημειώσεων από προηγούμενες δραστηριότητες, καθώς και της νέας ενότητας «Επικοινωνιακές φόρμες και δυναμικές»
• Ένας κοινός χώρος cloud ή ένας ψηφιακός πίνακας με πρότυπα: Miro, Mural κ.λπ. (αν είναι online.)
• Ψηφιακά δωμάτια (αν γίνεται online) ή διαφορετικά δωμάτια / πίνακες (αν είναι δια ζώσης).
• Φύλλα χαρτί για κάθε άτομο, χαρτάκια σημειώσεων (post-it), στυλό (αν είναι διά ζώσης).

Οδηγίες

[15 λεπτά]

• Οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στις ομάδες τους.

• Κάθε ομάδα ορίζει ένα άτομο να κρατάει σημειώσεις και ένα για να παρουσιάσει τα ευρήματά της.

• Ο στόχος είναι:

  • Να αναλύσουν τη δουλειά που έχουν κάνει μέχρι στιγμής και να καταλήξουν στα καταλληλότερα φορμάτ για να επικοινωνήσουν την έρευνά τους στο κοινό, εξηγώντας τις επιλογές τους.

• Οι ιδέες θα πρέπει να καταγραφούν στο υπόδειγμα που παρέχεται.

[10 λεπτά] Απολογισμός

• Ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα μοιράζεται τις απαντήσεις τους. Διαθέστε 1 λεπτό ανά ομάδα.

• Παρατηρήστε και δώστε feedback σε κάθε ομάδα:

  • Χρησιμοποίησαν μία φόρμα ή περισσότερες;
  • Πόσοι εξέτασαν τη σχέση με το κοινό; Είδαν το κοινό ως παθητικό παρατηρητή (αναγνώστη, θεατή) ή ως συμμετέχοντα;

• Αναφέρετε τα φορμάτ που οι συμμετέχοντες μπορεί να μην έχουν λάβει υπόψη τους και πώς αυτά σχετίζονται με τη δυναμική και τις συνδέσεις που μπορούν να δημιουργήσουν με το κοινό.

• Μοιραστείτε συμβουλές σχετικά με το πώς οι διαφορετικές φόρμες μπορεί να επηρεάσουν αυτούς που «καταναλώνουν» τις πληροφορίες - αυτό θα χρησιμεύσει ως γέφυρα για την επόμενη άσκηση.

[5 λεπτά] Συνιστώμενος χρόνος χαλάρωσης

• Μια χαλαρωτική άσκηση ή ένα σύντομο διάλειμμα. Θα μπορούσε να είναι ένα βίντεο μιας παράστασης που δείχνει συμμετοχικές πρακτικές ή μουσική, για να χαλαρώσετε και να μάθετε (κανένα λεπτό δεν πάει χαμένο).

Εργαλεία / Υλικά

• Διαφάνειες για παρουσίαση power point ή έτοιμα χαρτιά σε πίνακα flip-chart (για δια ζώσης)

Οδηγίες:

Προετοιμάστε και κάντε μια σύντομη παρουσίαση και επισκόπηση των φορμάτ και των καναλιών επικοινωνίας: προφορικό, μη λεκτικό, γραπτό και οπτικό. Τα σημεία που πρέπει να συμπεριλάβετε είναι τα εξής:

• Οι επικοινωνιακές επιλογές είναι τόσο βιολογικά εξαρτημένες όσο και πολιτισμικά διαμορφωμένες. Εξαρτώνται επίσης από τις δυνατότητες δράσης στο περιβάλλον του ερευνητή ή του κοινού-στόχος ή από τους καθορισμένους στόχους - ή και απ’ όλα μαζί.

• Η οπτική αντίληψη και η ακοή αποτελούν βασικές πτυχές της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Επίσης, ο ρόλος της αφής στη διαπροσωπική επικοινωνία είναι ουσιώδης, και υπάρχουν παραδείγματα πειραμάτων που ενσωματώνουν την όσφρηση στον κινηματογράφο ή τη ζωντανή μουσική.

  • Για παράδειγμα, η επικοινωνία σχετικά με το μολυσμένο νερό μπορεί να περιλαμβάνει τη συλλογή ή την εξέταση δειγμάτων νερού μαζί με τις πληγείσες κοινότητες.

• Συμμετοχικές πρακτικές όπως παραστάσεις θεάτρου δρόμου ή άλλες μορφές τέχνης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μετάδοση μηνυμάτων.

• Κάθε φόρμα έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και θα πρέπει να διαμορφώνεται λαμβάνοντας υπόψη τον στόχο και το κοινό, και πάλι με μια κυκλική και μη γραμμική προσέγγιση.

• Πλεονεκτήματα των διαφόρων φορμάτ:

  • Προφορικό : η ομιλία ή η νοηματική γλώσσα επιτρέπει να εκφραστούν σαφείς ιδέες και είναι εύκολα κατανοητές. Είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι λέξεις χωρίς νόημα ή οι πλεονασμοί.
  • Μη λεκτικό : χρήση της γλώσσας του σώματος, χειρονομιών και των εκφράσεων του προσώπου για τη μετάδοση πληροφοριών στους άλλους.
  • Γραπτό : χρησιμότητα της προσπάθειας για απλότητα.
  • Οπτικό : φωτογραφίες, τέχνη, σχέδια, σκίτσα, διαγράμματα και γραφήματα μπορούν να μεταφέρουν πληροφορίες. Όταν επικοινωνείτε με οπτικά μέσα, επιλέξτε οπτικά μέσα που προσθέτουν αξία στην επικοινωνία σας.

• Η μείξη φορμάτ μπορεί να βοηθήσει ή να βλάψει την επικοινωνία.

  • Δώστε προσοχή σε αυτό και αποφασίστε με βάση το πλαίσιο, το κοινό και τον σκοπό/στόχους.
  • Ορισμένες φορές περισσότερα φορμάτ και κανάλια επικοινωνίας μπορεί να σημαίνουν την προσέγγιση διαφορετικών ομάδων και ενδιαφερόντων, άλλες φορές αυτό μπορεί να αποδυναμώσει το μήνυμα, εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης ποιοτικής δουλειάς ή παρακολούθησης όλων των καναλιών.

Εργαλεία / Υλικά

• Ψηφιακός πίνακας (Miro, Mural, κ.λπ.) ή μια εφαρμογή flashcard της επιλογής σας.
• Ψηφιακά δωμάτια (αν γίνεται online) ή διαφορετικά δωμάτια / πίνακες (αν είναι δια ζώσης).
• Φύλλα χαρτί για κάθε άτομο, χαρτάκια σημειώσεων (post-it), στυλό (αν είναι διά ζώσης).

Οδηγίες

[15 λεπτά]

• Οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στις ομάδες τους. - Με βάση τις προηγούμενες ομαδικές συζητήσεις σχετικά με την επιλεγμένη υπόθεση εργασίας, καθήκον κάθε ομάδας είναι:

  • **Να διερευνήσει τις πιθανές φόρμες και τα κανάλια επικοινωνίας και να προετοιμάσει καρτέλες ως εξής:
  1. Στη μία πλευρά (ή στο πάνω μέρος της σελίδας), προσθέστε το είδος του φορμάτ, για παράδειγμα ΒΙΝΤΕΟ.

  2. Στην άλλη πλευρά (ή κάτω από το φορμάτ), γράψτε πώς μεταφέρει το μήνυμα, σημειώνοντας:

     • σε τι απευθύνεται, π.χ. στην όραση, την ακοή, την όσφρηση, τη γεύση, την αφή, τα συναισθήματα, την σκέψη,
     • ποια είναι η προστιθέμενη αξία του φορμάτ: π.χ. προσβασιμότητα, συντομία, απλότητα, διαδραστικότητα, συνάφεια, αξιοπιστία.

[10 λεπτά] Απολογισμός

• Μετά την επιστροφή στην κεντρική ομάδα, οι συμμετέχοντες μπορούν να παίξουν με τα διαφορετικά φορμάτ και τις επιλογές που έκαναν, να συγκρίνουν τις κάρτες και να τις συμπληρώσουν με περισσότερες λεπτομέρειες.

• Ολοκληρώστε την άσκηση με τα ακόλουθα σημεία::

  • Το κλειδί στην επικοινωνία είναι να καταλάβετε τι συγκινεί το κοινό σας: τι είναι πιο ελκυστικό γι' αυτό;
  • Κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας, βεβαιωθείτε ότι έχετε συλλέξει δεδομένα, μαρτυρίες, βίντεο, φωτογραφίες ή άλλα είδη αποδεικτικών στοιχείων που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να επικοινωνήσετε το αποτέλεσμα της έρευνάς σας και που μπορεί να είναι συναρπαστικά για το κοινό σας.
  • Να είστε ρεαλιστές όταν αξιολογείτε τις δυνατότητές σας: ποιες δυνατότητες και πόρους έχετε για να επικοινωνήσετε με το κοινό σας;

Πλατφόρμες και πόροι επικοινωνίας (20 λεπτά)

Εργαλεία / Υλικά

• Διαφάνειες για παρουσίαση power point ή έτοιμα χαρτιά σε πίνακα flip-chart (για δια ζώσης)

Οδηγίες:

Προετοιμάστε και κάντε μια σύντομη παρουσίαση, η οποία θα περιλαμβάνει:

• Παραδείγματα διαφορετικών αφηγήσεων σε διαφορετικά φορμάτ, τα οποία κοινοποιούνται μέσω διαφορετικών πλατφορμών ή χώρων. Ιδανικά προσπαθήστε να επιλέξετε μια σειρά περιπτώσεων από διάφορες περιοχές και θέματα, ή να επικεντρωθείτε σε θέματα που μπορεί να είναι σχετικά με τους συμμετέχοντες.

• Σημειώστε ότι εκλαμβάνουμε διαφορετικά τη ΦΟΡΜΑ που χρησιμοποιούμε για να μεταφέρουμε τις πληροφορίες (να πούμε την ιστορία) και του τόπου όπου τις τοποθετούμε: το ΚΑΝΑΛΙ / τον χώρο / την πλατφόρμα που χρησιμοποιούμε για να τις μοιραστούμε και να τις διαδόσουμε.

• Διαφορετικά φορμάτ μπορεί να ταιριάζουν στο ίδιο κανάλι/χώρο, ένα φορμάτ μπορεί να ταιριάζει σε περισσότερα από ένα κανάλια/χώρο κ.λπ.

• Δώστε έμφαση στο πώς τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης βασίζονται και προσαρμόζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία διαμορφώνουν τις φόρμες και τις πλατφόρμες επικοινωνίας ενός μηνύματος.

• Μοιραστείτε σχετικά παραδείγματα προσαρμοσμένα σε διάφορους χώρους και πλατφόρμες, τα οποία ωθούν το κοινό να σκεφτεί «έξω από το κουτί». Βεβαιωθείτε ότι τα παραδείγματα είναι σχετικά με τη γλώσσα (ή τις γλώσσες) και το πλαίσιο των συμμετεχόντων σας. Προσπαθήστε να αναζητήσετε περιπτώσεις σε:

  • Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Twitter, TikTok, Facebook, Mastodon
  • ΜΜΕ: τηλεόραση, ραδιόφωνο, ιστολόγια, εξειδικευμένα περιοδικά
  • Δράση στο δρόμο: συνήθως κερδίζει δημοσιότητα και προσοχή μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
  • Εκστρατείες: συνηγορία, εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλαγή πολιτικής κ.λπ.
  • Καλλιτεχνική παρουσία: θέατρο δρόμου, συναυλίες
  • Καλλιτεχνικά δρώμενα: σε γκαλερί, μουσεία, διαδικτυακές εκθέσεις

• Καλέστε τους συμμετέχοντες να συνεισφέρουν με τη δική τους εμπειρία ή με παραδείγματα που γνωρίζουν, μεταφέροντας τη συζήτηση στην επόμενη ενότητα.

Οδηγίες:

• Συντονίστε μια σύντομη συζήτηση που να εστιάζει στο πώς ο προσδιορισμός του τι χρειάζεστε προκειμένου να επικοινωνήσετε την έρευνά σας αποτελεί κρίσιμο βήμα όταν σχεδιάζετε τον τρόπο επικοινωνίας των δεδομένων και των άλλων ευρημάτων σας. Αυτό διαφέρει κατά περίπτωση.

• Καλέστε τους συμμετέχοντες να προτείνουν πόρους (δεξιότητες, εργαλεία, κ.λπ.) που τους λείπουν όταν επικοινωνούν τις έρευνές τους.

  • • Ζητήστε τους να εστιάσουν και να μοιραστούν την εμπειρία τους, εάν υπάρχει, ή εάν όχι, να φανταστούν πιθανά σενάρια με βάση τις ασκήσεις που έχουν αναπτύξει μέχρι στιγμής.

  • Πιθανόν να θελήσουν να χρησιμοποιήσουν τις σημειώσεις στο προσωπικό τους φύλλο (από το: «Ατομική εργασία: Μια έρευνα στην οποία εργαστήκατε (ή σας άρεσε):») που επεξεργάστηκαν στην αρχή του εργαστηρίου, προσθέτοντας σε όσα έχουν ήδη καταγράψει.

  • Μπορούν να αναφέρουν οποιαδήποτε διάσταση (για παράδειγμα, προϋπολογισμός, δεξιότητες, χρόνος...), ως αιτία προκειμένου να μην κοινοποιήσουν τις έρευνές τους.

• Διευκολύνετε τη συζήτηση, ενθαρρύνοντας τους συμμετέχοντες να μοιραστούν μεταξύ τους συμβουλές ή/και προκλήσεις από προηγούμενες εμπειρίες και να αναζητήσουν συμμαχίες, συνεργάτες.

• Υποστηρίξτε τη συζήτηση με πρόσθετα παραδείγματα και συμβουλές.

Κλείσιμο (10 λεπτά)

Οδηγίες

• Ολοκληρώστε το εργαστήριο και κάντε μια περίληψη των περιεχομένων.

• Κάντε μια σύνοψη κάθε ενότητας. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να πουν:

  • ένα σημείο του εργαστηρίου που βρήκαν πολύ χρήσιμο ή ενδιαφέρον και
  • κάτι που θα μπορούσε να βελτιωθεί την επόμενη φορά

• Ενθαρρύνετε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να κάνουν ερωτήσεις ή να δώσουν κάποια συμβουλή.

• Μοιραστείτε τα στοιχεία επικοινωνίας σας, αν χρειάζεται, και τυχόν λεπτομέρειες για follow-up.

• Επίσης, ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να σκεφτούν τις επιπτώσεις των ενεργειών τους κατά την επικοινωνία τους με άλλους και προσκαλέστε τους να επισκεφθούν διαθέσιμους συνδέσμους του Αποκαλύπτοντας το Αόρατο σχετικά με την ασφάλεια και την προστασία (π.χ. οδηγός «Πρώτα η Ασφάλεια!»; "Risk Assessment Is a Mindset, Not a Checklist").

Επικοινωνήστε μαζί μας

Παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αποκαλύπτοντας το Αόρατο σε περίπτωση που:

• έχετε ερωτήσεις σχετικά με το σχεδιάγραμμα και τις κατευθυντήριες γραμμές του εργαστηρίου,
• χρησιμοποιήσετε το σχεδιάγραμμα και θέλετε να μοιραστείτε σχόλια και προτάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωσή του,
• προσαρμόσετε το σχεδιάγραμμα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα αποτελέσματα,
• θέλετε να προτείνετε νέες δραστηριότητες, συμβουλές ή παραδείγματα που μπορούν να προστεθούν σε αυτό το εργαστήριο,
• θέλετε να μοιραστείτε τις γνώσεις σας και να συνεργαστείτε μαζί μας για την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων εργαστηρίων.

Επικοινωνία: eti@tacticaltech.org (GPG Key / fingerprint: BD30 C622 D030 FCF1 38EC C26D DD04 627E 1411 0C02).

Συντελεστές και Άδεια Χρήσης

CC BY-SA 4.0

Παραγωγή περιεχομένου: «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο» της Tactical Tech Άδεια χρήσης: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International license

• Συντάκτρια: Nuria Tesón

• Σχεδιασμός οδηγιών: A. Hayder

• Σύνταξη & περιεχόμενο: Christy Lange, Laura Ranca, Wael Eskandar

• Graphic design: Yiorgos Bagakis

• Website development: Laurent Dellere, Saqib Sohail

• Συντονισμός & επίβλεψη έργου: Christy Lange, Laura Ranca, Lieke Ploeger, Marek Tuszynski, Safa Ghnaim, Wael Eskandar

Το υλικό αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Collaborative and Investigative Journalism Initiative (CIJI) που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος: "Supporting investigative journalism and media freedom in the EU" (DG CONNECT) («Υποστήριξη της ερευνητικής δημοσιογραφίας και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ»).

Το παρόν κείμενο αντικατοπτρίζει την άποψη του συγγραφέα και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχει.