Warsztaty Exposing the Invisible: Poradnik moderatora

Witajcie w poradniku moderatora warsztatów "Exposing the Invisible!" Znajdziecie w nim ogólne wskazówki oraz porady dla moderatorów i instruktorów zamierzających poprowadzić warsztaty na podstawie planów, które odostępniamy na naszej stronie. Przeczytacie w nim krótki opis warsztatów i zapoznacie się z proponowanymi przez nas narzędziami oraz ćwiczeniami, a także ze wskazówkami dotyczącymi tego, jak rozpocząć, prowadzić i zakończyć warsztat. Będziecie je mogli dowolnie dostosowywać do potrzeb uczestników oraz kontekstów. Zachęcamy was do zadawania pytań i dzielenia się przemyśleniami, które mogą nam pomóc w dalszym doskonaleniu i rozbudowywaniu warsztatów.

Model warsztatu

Plany warsztatu "Exposing the Invisible" stworzono tak, aby można go było poprowadzić zarówno online jak i w realu.

Czas trwania warsztatów mieści się w przedziale od 2 do 4 godzin bez uwzględnienia przerw.

Warsztaty są podzielone na sesje. Każda sesja trwa od 15 do 75 minut.

Zalecamy robienie krótkich przerw lub aktywizujących ćwiczeń co 45-60 minut. Konieczność ich zastosowania będzie oczywiście zależała od rodzaju wykonywanych w trakcie sesji ćwiczeń oraz ich interaktywności.

Każdy warsztat rozpoczyna się od sesji wstępnej i kończy sesją końcową.

Warsztaty opracowano tak, aby co najmniej 50% czasu poświęcić na ćwiczenia interaktywne.

Zajęcia poświęcone uczeniu

Wszystkie zajęcia poświęcone uczeniu uwzględnione w warsztatach Exposing the Invisible zawierają następujące szczegóły:

Modele nauczania

Opracowaliśmy nasze zajęcia, bazując na Szablonie konwersacyjnym Diany Laurillard. Dlatego też w planach naszych warsztatów znajdziecie sześć modeli nauczania:

• Czytaj, Obserwuj, Słuchaj - uczestnicy gromadzą wiedzę poprzez prezentacje, materiały audio-wizualne, itd.

• Badaj - uczestnicy uczą się poprzez ćwiczenia i zadania przypominające prowadzenie śledztwa.

• Dyskutuj - uczestnicy uczą się poprzez rozmowy, debaty, dyskusje.

• Ćwicz - uczestnicy uczą się poprzez wykorzystywanie zdobytych umiejętności i wiedzy w trakcie wykonywania zadań i ćwiczeń.

• Współpracuj - uczestnicy zdobywają wiedzę oraz umiejętności poprzez współpracę z członkami swoich zespołów.

• Twórz - uczestnicy uczą się lub wymieniają informacjami, wiedzą bądź umiejętnościami poprzez tworzenie czegoś samodzielnie lub w grupach.

Wyznaczony czas

- Czas wyznaczony to czas potrzebny na ukończenie danej czynności, w tym na przekazanie instrukcji oraz końcowe umówienie ćwiczenia.

Narzędzia / Materiały

• To konkretne, dostosowane do działań narzędzia oraz materiały potrzebne do prowadzenia warsztatów zarówno online jak i w realu.

Instrukcje

• Tu znajdziecie szczegółowe instrukcje na temat tego, jak prowadzić warsztaty i zajęcia.

Omówienie

• Tu znajdziecie sugerowane wyjaśnienia i omówienia zakończonych ćwiczeń.

Prowadzenie warsztatów

Przygotowanie warsztatu

Ćwiczenia i zadania można stosować wymiennie, ale należy wówczas pamiętać, aby wykorzystywać różne rodzaje aktywności i często zmieniać jej rodzaj. Na przykład, nie zalecamy prowadzenia sesji „Czytaj, Obserwuj, Słuchaj” (prezentacji) przez godzinę.

Zwróćcie uwagę na doświadczenie grupy oraz to, czy uczestnicy zamierzają wykorzystać zdobyte umiejętności na konkretnym polu. Dostosujcie materiały wizualne, ćwiczenia oraz gry do potrzeb uczestników warsztatu.

Posługujcie się przykładami istotnymi dla słuchaczy, gdy tylko jest to możliwe. Aby uczestnicy wynieśli jak najwięcej z każdej sesji, warto rozpoczynać je od dowiedzenia się, czym interesują się słuchacze, jakie śledztwa zwróciły ich uwagę i jakie sami chcą przeprowadzić, na jakie pytania szukają odpowiedzi. Pamiętaj o tym, by zawsze przypomnieć uczestnikom o potencjalnym ryzyku związanym z ujawnianiem poufnych i istotnych informacji podczas omawiania faktycznie prowadzonych śledztw.

Przygotuj listę wszystkich informacji, którymi zamierzasz podzielić się ze słuchaczami, takimi jak plan i cel konkretnego warsztatu, jego kontekst, informacje na temat źródeł, logistyka, ważne kontakty, itd. Możesz je przedstawić w dowolnym momencie trwania warsztatu.

Rozpoczęcie warsztatu

Rozpoczęcie warsztatu jest kluczowe, gdyż nadaje ton jego dalszej części. Dobry początek bardzo ułatwia późniejszą pracę.

Przykuwanie uwagi

Postaraj się przykuć uwagę słuchaczy już w pierwszych minutach warsztatu. Oto kilka propozycji, jak to zrobić:

• zadaj pytanie, by zaangażować uczestników,

• omów bieżące wydarzenie istotne dla tematu prowadzonego warsztatu,

• skomentuj istotny temat, zdjęcie, itp.

Zaprezentuj warsztat

Na tym etapie ważne jest:

• krótkie przedstawienie własnej osoby, swojej bieżącej pracy oraz swojego związku z omawianym tematem warsztatu,

• zaprezentowanie celów i planu warsztatu,

• zaprezentowanie materiałów warsztatowych oraz osób, które pomagały w opracowaniu planu (jeśli takie były).

Ułatw prezentacje uczestników i przełamywanie lodów

Celem tej części warsztatu jest poznanie słuchaczy i umożliwienie im poznania siebie nawzajem. Warto poświęcić czas na wymianę doświadczeń i oczekiwań. Prowadź swobodną, luźną rozmowę, o ile jest to możliwe.

Możesz wykorzystać do tego proste czynności, takie jak:

• poproś uczestników, żeby zadali pytanie, na które chcą uzyskać odpowiedź na zakończenie warsztatu,

• poproś uczestników, żeby podziwelili się swoimi oczekiwaniami, nadziejami i obawami związanymi z warsztatem,

• zapytaj uczestników: „W jaki sposób [temat warsztatu] wiążę się z waszą obecną pracą”?

• ewentualnie, poprowadź ćwiczenie przełamujące lody, które zachęci słuchaczy do uczestnictwa w warsztacie. Na przykład, poproś ich, aby zapisali na tablicy swoje pytania lub pomysły, wstali z krzesła i wykonali konkretne działanie. Propozycje i wskazówki do prowadzenia takich ćwiczeń znajdziesz w punkcie Przełamywanie lodów.

Ustal podstawowe zasady

Zawsze ustalaj podstawowe zasady i poinformuj uczestników, w jaki sposób powinni się zachowywać, współpracować ze sobą i odnosić się względem siebie podczas trwania prowadzonego przez ciebie warsztatu. Reaguj na powstające napięcia w sposób konstruktywny, jeśli jest to możliwe. Podstawowe zasady można streścić w kilku hasłach:

• etykieta

• mów wyraźnie i nie przez cały czas

• szanuj poufność i prywatność

• wyciszaj się, jeśli akurat nie mówisz

• nie ma głupich pytań

• dobrze się baw!

Zapytaj uczestników, czy chcą zmodyfikować twoje propozycje lub dodać do nich własne zasady. Upewnij się, że wszyscy rozumieją i zgadzają się z przedstawionymi zasadami.

Jeśli prowadzisz dłuższą sesję szkoleniową (cały dzień lub dłużej z tą samą grupą uczestników), rozważ stworzenie Ogólnego Kodeksu Postępowania lub Wspólnego Porozumienia, angażując w ten proces wszystkich uczestników. Proste i skuteczne ćwiczenie pomagające w wypracowaniu Ogólnego Kodeksu Postępowania może polegać na grupowych zajęciach, podczas których słuchacze wymieniają swoje oczekiwania, przydzielając je do dwóch kategorii:

• Jak chcą być traktowani podczas trwania warsztatu / Co powinno się ich zdaniem wydarzyć,

• Jak nie chcą być traktowani podczas trwania warsztatu / Co nie powinno się ich zdaniem wydarzyć.

Dodatkowe wskazówki można znaleźć w sekcji „Wspólne porozumienie” poradnika Tactical Tech's dotyczącego płci i technologii.

Zakończenie warsztatu

Podsumowanie treści warsztatu

To etap podsumowania warsztatu i odpowiedni czas na wymienienie jego najistotniejszych punktów, zapadających w pamięć momentów oraz wyciągniętych w jego trakcie wniosków.

Ważne, aby na każdym etapie informować uczestników o tym, co się dzieje. Można to zrobić następująco:

• na etapie wprowadzenia – poinformuj uczestników, co się wydarzy,

• podczas każdego kolejnego etapu warsztatu – przypominaj uczestnikom, co się dzieje,

• na zakończenie warsztatu – powiedz uczestnikom, co się właśnie wydarzyło.

Dodatkowo, na zakończenie warsztatu instruktorzy/moderatorzy muszą zaznaczyć, które oczekiwania uczestników zostały spełnione.

Szybkie streszczenie przebiegu warsztatu

Każdy uczestnik dzieli się z grupą (słownie lub zapisując swoje przemyślenia na tablicy):

• jednym elementem warsztatu, który uznał/-a za bardzo dobry.

• jednym elementem warsztatu, który chciałby/-aby poprawić.

Dalsze zbieranie informacji zwrotnych

Celem tego etapu jest zebranie nieformalnej informacji zwrotnej od uczestników warsztatu i dowiedzenie się, czego faktycznie się nauczyli. W zależności od posiadanego czasu, można wykorzystać jedną lub więcej wymienionych poniżej czynności:

Formularz z informacją zwrotną

O ile to możliwe, poproś uczestników o sprecyzowanie ich przemyśleń i wrażeń, wręczają im do wypełnienia formularz. Można w nim umieścić następujące pytania:

• Czy warsztat spełnił Twoje oczekiwania?

• Co było w nim najbardziej przydatne?

• Co wydało Ci się najmniej przydatne?

• Jakie są trzy najważniejsze rzeczy, których dowiedziałeś/-aś się z tego warsztatu?

• W jaki sposób można udoskonalić ten warsztat?

Koło ewaluacyjne

• Szybkim (ale mało dokładnym) sposobem na uzyskanie informacji zwrotnej od uczestników warsztatu jest Koło ewaluacyjne. Uczestnicy oceniają różne elementy warsztatu poprzez nanoszenie punktów na osiach koła, tworząc w ten sposób sieć.

• Tu znajdziesz przykład Koła ewaluacyjnego

Zobowiązanie

• Końcowy etap warsztatu może zawierać wygłoszenie zobowiązania. Uczestnicy zobowiązują się w jego trakcie do wprowadzenia zmian w swoim życiu prywatnym bądź zawodowym na podstawie tego, czego nauczyli się podczas trwania warsztatu.

Ostatnie wskazówki i logistyka

Na zakończenie warsztatu pamiętaj o tym, by oprócz zbierania informacji zwrotnych:

• przeznaczyć kilka minut na wygłoszenie swojego komentarza lub podkreślania głównego przesłania warsztatu,

• zachęcić uczestników do zadania nurtujących ich pytań lub podzielenia się swoimi końcowymi przemyśleniami,

• przekazać dane kontaktowe oraz inne istotne, szczegółowe informacje.

Prowadzenie ćwiczeń w małych grupach

Podczas ćwiczeń w małych grupach, podziel uczestników na zespoły złożone z trzech do pięciu osób.

W zależności od rozmiarów grupy, przydziel zadania tak, aby wykonywali je wszyscy członkowie zespołu. Możesz też zachęcić uczestników, by sami wyznaczali sobie role. Na przykład, Moderatora, Sekretarza, Osoby pilnującej upływającego czasu, Prezentera, Projektanta (jeśli zadanie wymaga wizualnej prezentacji), itp.

Zalecamy, by podczas krótkich zajęć prowadzonych w grupach i ćwiczeń pobudzających aktywność wyświetlać na ekranie pozostały do ich zakończenia czas.

Korzystanie z narzędzi sieciowych

Narzędzia do prowadzenia wideokonferencji

• Dobrze wykorzystaj wszystkie funkcje oferowane przez narzędzie do prowadzenia wideokonferencji. Na przykład:

  • publiczny czat można wykorzystać do szybkiego uzyskania odpowiedzi,

  • funkcja „uniesionej dłoni” jest przydatna do moderowania,

  • funkcja breakout-rooms jest właściwie niezbędna do prowadzenia ćwiczeń online w małych grupach.

• Przykładowe narzędzia do prowadzenia wideokonferencji: BigBlueButton (BBB), Jitsi Meet. Lub dowolne inne narzędzie, jakie wybierzesz.

• BigBlueButton (BBB) to narzędzie do prowadzenia wideokonferencji o otwartym kodzie źródłowym, które zawiera funcję breakout-rooms i pozwala na wspólne sporządzanie notatek oraz grafik. Posiada ponadto funkcje „wybierz losowego użytkownika” oraz „przeprowadź ankietę”, które możesz wykorzystać do uatrakcyjnienia warsztatu.

• UWAGA: Aby dowiedzieć się, jak ocenić bezpieczeństwo, niezawodność a także pozostałe parametry narzędzi cyfrowych (wykorzystywanych do komunikacji, organizowania wideokonferencji, udostępniania danych, itp.) w zależności od kontekstu i potrzeb, proponujemy zapoznać się z naszym artykułem "Technology Is Stupid: How to choose tech for remote working", dostępnym również w języku francuskim French oraz hiszpańskim Spanish.

Aplikacje angażujące słuchaczy

• W celu zwiększenia zaangażowania słuchaczy w warsztat można wykorzystać narzędzia umożliwiające tworzenie ankiet, quizów, itp…

• Zanim skorzystasz z nowych, dodatkowych narzędzi, upewnij się, czy narzędzie, z którego już korzystasz, nie ma podobnych lub identycznych funkcji.

• Upewnij się też, czy nowa aplikacja, którą zamierzasz wykorzystać do zaangażowania słuchaczy, pozwala na dodawanie użytkowników jako „gości” bez konieczności tworzenia nowych kont (a co za tym idzie ujawniania osobistych informacji oraz kontaktów) lub uiszczania opłat.

• Przykładowe narzędzia: Slido, Poll Everywhere, Mentimeter.

Aplikacje z tablicą

• Te aplikacje są użyteczne i pomocne w przypadku prowadzenia ćwiczeń grupowych, w których uczestnicy zachęcani się do wymiany przemyśleń i pomysłów.

• Warto zaznaczyć, że część narzędzi do organizowania wideokonferencji posiada już taką funkcję.

• Przykładowe narzędzia: Mural, Miro, Weje, WBO.

Formularze online

• Wykorzystaj formularze online do zbierania poprzedzających warsztaty ocen, formularzy informacji zwrotnych, quizów, itp…

• Przykładowe narzędzia: Jotform, Lime Survey.

Ocena warsztatu

O ile to możliwe, sporządź krótkie podsumowanie warsztatu zaraz po jego zakończeniu. Ujmij w nim własne przemyślenia na temat tego, co poszło dobrze, a co nie.

Zwróć uwagę na czas, który został poświęcony na wykonanie każdej czynności i uwzględnij to w przyszłych planach.

Zanotuj istotne szczegóły, takie jak liczba uczestników, typ słuchaczy, datę, czas trwania sekcji, a także każdą inną informację, którą uznasz za ważną w odniesieniu do końcowej oceny oraz planowania kolejnych warsztatów.

Usuń wszystkie dane personalne uczestników i nie wykorzystuj / nie udostępniaj / nie przechowuj informacji ułatwiających ich identyfikację, z wyjątkiem niezbędnego minimum koniecznego do sporządzenia raportu i czynności logistycznych.

Dodatkowo ćwiczenia wspomagające naukę

Przełamywanie lodów

Problem – Rozwiązanie

• Przedstaw prawdziwy lub hipotetyczny problem i poproś uczestników, by zaprezentowali własne rozwiązania. Mogą to zrobić samodzielnie lub w parach.

Wspólne cechy

• Podziel uczestników na mniejsze grupy i daj im 5 minut na przedyskutowanie i sporządzenie listy cech, które ich łączą.

Prezentacja z niespodzianką

• Poproś wszystkich uczestników, żeby się przedstawili i powiedzieli o sobie coś osobliwego. Na przykład, jaką mają „bezużyteczną supermoc”.

Szarady

• Poproś uczestników, żeby się przedstawili i opowiedzieli o swojej pracy, ulubionej potrawie lub innych ważnych dla nich rzeczach za pomocą rysunków. Pozostali słuchacze będą mieli minutę na odgadnięcie, co przedstawiają rysunki. Ta aktywność jest czasochłonna i dlatego zalecamy, żeby stosować ją w małych grupach, nieliczących więcej niż 8 członków.

Zbiórka (tylko w realu)

• Poproś uczestników, żeby ustawili się w rzędzie w zależności od jakiejś cechy: wzrostu, wieku, odległości, jaką pokonali, żeby dotrzeć na warsztat, itp. Zachęcamy do kreatywności. Dodatkowo, można utrudnić to ćwiczenie, zakazując uczestnikom porozumiewania się słowami.

Ludzkie Bingo (tylko w realu i przy bardzo długich warsztatach)

To ćwiczenie do przełamywania lodów jest bardzo przyjemne, ale pochłania bardzo dużo czasu. W zależności od wielkości grupy może potrwać nawet 40 minut.

• Żeby je przeprowadzić, potrzebne będzie wydrukowanie zakratkowanego pola o wymiarach 3 na 3 kwadraty lub 5 na 5 kwadratów. Każde z pól powinno być podpisane, na przykład: „Ktoś, kto ma w plecaku czerwony długopis” lub „Ktoś, znający się na fotografii”, itp.

• Uczestnicy będą musieli ze sobą rozmawiać, aby ustalić, do kogo pasują zamieszczone w konkretnych polach opisy, a następnie wpisać ich imiona w odpowiednie kwadraty.

• Jedna osoba może zostać dopisana tylko do jednego pola. Dodatkowo, uczestnicy nie mogą samemu wpisywać swoich imion. Więcej na temat tego ćwiczenia tutaj

Ćwiczenia pobudzającego aktywność

Miej je zawsze w pogotowiu i wykorzystuj pomiędzy sesjami, a także w sytuacjach, gdy spada zaangażowanie uczestników. Można je zaadaptować zarówno do warsztatów prowadzonych online, jak i w realu.

Podziel się pragnieniem!

• Poproś uczestników, żeby zamieścili na sieciowej tablicy GIF lub zdjęcie, które najlepiej oddają ich obecne pragnienia. Zachęć uczestników do kreatywności i poszukiwań nieoczywistych GIFÓW i zdjęć.

Wehikuł czasu

• Poproś uczestników, żeby wybrali minioną epokę, do której chcieliby się przenieść. Daj im 5 minut na znalezienie GIFA lub obrazu, który najlepiej ilustruje wybraną przez nich epokę (im zabawniejsze, tym lepiej!), a następnie poproś pozostałych uczestników, żeby odgadli, o jaki okres w historii chodzi.

Wyliczanie!

• W tym krótkim ćwiczeniu grupa musi doliczyć do określonej liczby (zazwyczaj do 20), lecz dwoje uczestników nie może mówić jednocześnie.

• Jeśli dwoje uczestników wypowie w tym samym momencie tę samą liczbę, wyliczanie rozpoczyna się od początku.

• Ćwiczenie dobiega końca, gdy grupa dolicza do wyznaczonej na początku liczby.

• Uczestnicy mogą wypowiadać na głos jedynie kolejne liczby. Nie mogą się ze sobą porozumiewać za pomocą słów, lecz wolno im to robić w każdy inny sposób.

Dotknij niebieskiego!

• Rozpocznij ćwiczenie, zwracając się do wszystkich uczestników: „Dotknijcie czegoś niebieskiego” lub „Dotknijcie czegoś ciepłego”.
• Każdy uczestnik musi następnie znaleźć i dotknąć czegoś niebieskiego lub ciepłego. Jeśli warsztat prowadzony jest online, może to być przedmiot leżący na biurku, element ubioru, przedmiot leżący na półce, itp.
• Uczestnicy, którym się to udało, zamieszczają stosowną informację na czacie.
• Uczestnik, który zrobi to jako ostatni, wybiera kolejną „poszukiwaną” cechę.

Skontaktuj się z nami

Zapraszamy do skontaktowania się z nami poprzez Exposing the Invisible, jeśli:

• macie jakiekolwiek pytania odnośnie planów warsztatów oraz poradników dla moderatorów,

• korzystacie z naszych planów warsztatów i chcecie podzielić się z nami własnymi przemyśleniami na ich temat oraz sugestiami, które mogą pomóc w ich ulepszeniu,

• dostosowujecie nasze plany warsztatów do określonych, specyficznych kontekstów i chcecie się z nami podzielić rezultatami,

• chcecie zasugerować nam nowe ćwiczenia, macie nowe rady lub przykłady, które moglibyśmy dołączyć do już istniejących planów warsztatów,

• chcecie podzielić się z nami własnym doświadczeniem oraz wiedzą i pomóc nam w opracowywaniu i testowaniu nowych warsztatów.

Kontakt e-mailowy: eti@tacticaltech.org (GPG Key / fingerprint: BD30 C622 D030 FCF1 38EC C26D DD04 627E 1411 0C02).

Autorzy i licencje

CC BY-SA 4.0

Ten tekst został wyprodukowany przez projekt Exposing the Invisible Tactical Tech's i zarejestrowany na licencji Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International license

• Autorzy warsztatów „Exposing the Invisible": Ankita Anand, A. Hayder, Léopold Salzenstein, Nuria Tesón, Tetyana Bohdanova

• Projekt szkoleniowy: A. Hayder

• Redakcja i treść: Christy Lange, Laura Ranca, Wael Eskandar

• Projekt graficzny: Yiorgos Bagakis

• Opracowanie strony internetowej: Laurent Dellere, Saqib Sohail

• Koordynacja projektów i nadzór: Christy Lange, Laura Ranca, Lieke Ploeger, Marek Tuszynski, Safa Ghnaim, Wael Eskandar

To narzędzie zostało opracowane jako część Collaborative and Investigative Journalism Initiative (CIJI), współfinansowanego przez Komisję Europejską w ramach projektu pilotażowanego: "Supporting investigative journalism and media freedom in the EU" (DG CONNECT).

Ten tekst odzwierciedla poglądy autora i Komisja nie odpowiada za wykorzystanie informacji w nim zawartych.