Έρευνα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Μέθοδοι και βασικές αρχές

Το εργαστήριο αυτό εισάγει τους/τις συμμετέχοντες/ουσες στις βασικές αρχές της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Παρέχει καθοδήγηση και συμβουλές για έρευνα σε ό,τι αφορά την έκθεση στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τις ευπάθειες στα πλαίσια της έρευνας και τις ικανότητες αντιμετώπισης που οι συμμετέχοντες μπορούν να εφαρμόσουν στο τοπικό τους πλαίσιο. Οι συμμετέχοντες θα αποκτήσουν γνώση της πολύπλοκης σχέσης μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, των δημόσιων πολιτικών και της κοινωνικής ασφάλειας, καθώς και των πιθανών αδικημάτων που σχετίζονται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Δραστηριότητες μάθησης

Άνοιγμα (15 λεπτά)

Οδηγίες για τους εκπαιδευτές/τριες

• Τραβήξτε την προσοχή θέτοντας μια ερώτηση ή σχολιάζοντας ένα σχετικό θέμα, μια εικόνα κ.λπ.

• Παρουσιάστε τον εαυτό σας και τους στόχους του εργαστηρίου.

• Προαιρετικά: Παρουσιάστε την πηγή του υλικού που θα διδαχθεί (Tactical Tech).

• Ενημερώστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες για το πρόγραμμα του εργαστηρίου.

• Προτείνετε βασικούς κανόνες για το εργαστήριο. Ρωτήστε όσους/όσες συμμετέχουν αν θέλουν να προτείνουν κάποια αλλαγή πάνω στις προτάσεις σας ή να προτείνουν κάποιο άλλο κανόνα. Βεβαιωθείτε ότι όλοι κατανοούν και συμφωνούν με τους κανόνες. Προτάσεις σχετικά με τον καθορισμό των κανόνων μπορείτε να βρείτε στον Οδηγό Συντονιστή, στην ενότητα «Υλοποιώντας τα Εργαστήρια».

Οδηγίες

• Ξεκινήστε με έναν σύντομο γύρο γνωριμιών ζητώντας από τα άτομα που συμμετέχουν να απαντήσουν σε μερικές ερωτήσεις για τον εαυτό τους, τη δουλειά τους, τις προσδοκίες τους σχετικά με το εργαστήριο κ.λπ. Ειδικότερα, ρωτήστε τους συμμετέχοντες εάν ενδιαφέρονται να επικεντρωθούν σε μία ή περισσότερες συγκεκριμένες κλιματικές επιπτώσεις και σημειώστε τα θέματα που αναφέρθηκαν για να επιστρέψετε σε αυτά κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, εάν είναι δυνατόν.

• Σημείωση σχετικά με τις προσδοκίες: φροντίστε να ρωτήσετε συγκεκριμένα τους συμμετέχοντες τι περιμένουν από το εργαστήριο- αυτό σας επιτρέπει να κάνετε τις τελικές προσαρμογές σχετικά με τον τρόπο κάλυψης του περιεχομένου, αλλά και να διευκρινίσετε τι δεν θα καλυφθεί και γιατί.

Επιπλέον, αν ο χρόνος σας το επιτρέπει, μπορείτε να συμπεριλάβετε μία από τις ακόλουθες σύντομες ερωτήσεις/δραστηριότητες:

• Ζητήστε από κάθε συμμετέχοντα να διαλέξει ένα ή δύο συναισθήματα από τον «τροχό των συναισθημάτων». (βλ. Παράρτημα: Τροχός συναισθημάτων - The Junto Institute for Entrepreneurial Leadership), προκειμένου να περιγράψουν πως αισθάνονται για το θέμα του εργαστηρίου. Ξεκινήστε από τον εαυτό σας και να είστε ειλικρινείς και ανοιχτοί, ώστε να ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να μοιραστούν άνετα τα συναισθήματά τους με την ομάδα.

• Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε μια άσκηση για να σπάσετε τον πάγο, ώστε να ενθαρρύνετε την ομάδα να κάνει κάτι δημιουργικό. Να σχεδιάσει απαντήσεις ή ιδέες σε έναν πίνακα online. Αν είναι δια ζώσης το εργαστήριο, να σηκωθούν και να κάνουν κάποιες ενέργειες. Δείτε περισσότερα στην ενότητα «Σπάμε τον πάγο» στον Οδηγό Συντονιστή.

Εισαγωγή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (40 λεπτά)

Οδηγίες

• Ζήτησε από τους συμμετέχοντες να μοιραστούν μια ιστορία καταστροφής λόγω κλιματικής αλλαγής που συνέβη στην περιοχή ή τη χώρα τους:

  • Τι συνέβη;
  • Πώς αντέδρασαν;
  • Πώς ανταποκρίθηκαν οι Αρχές;
  • Τι θα μπορούσε να έχει γίνει καλύτερα;

• Υπενθυμίστε στους συμμετέχοντες ότι είναι ευπρόσδεκτο να επιλέξουν ένα παράδειγμα που δεν συνδέεται με την προσωπική τους εμπειρία, ή ακόμη και να μην απαντήσουν, αν δεν αισθάνονται άνετα με την ερώτηση.

• Κρατήστε σύντομες σημειώσεις για τις περιπτώσεις που μοιράστηκαν οι συμμετέχοντες. Ίσως θελήσετε να ανατρέξετε σε κάποια από αυτά τα παραδείγματα αργότερα κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων ή των συζητήσεών σας.

Εισαγωγή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (40 λεπτά)

Εργαλεία/υλικά

• κοινόχρηστα αρχεία (online)
• φύλλα χαρτιού και στυλό (δια ζώσης)

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια παρουσίαση, με τη χρήση διαφανειών, που θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

Εισαγωγή στο θέμα:

• Τονίστε την ανάγκη να υπάρχει μια βασική κατανόηση των φυσικών (π.χ. ηφαιστειακή δραστηριότητα, μεταβολές στην ηλιακή δραστηριότητα κ.λπ.) και ανθρωπογενών δυνάμεων/παραγόντων (π.χ. φαινόμενο του θερμοκηπίου, εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ή μεθανίου από ανθρώπινες δραστηριότητες κ.λπ.

• Μοιραστείτε συνήθεις πηγές στις οποίες μπορεί να ανατρέξει κανείς για να μάθει σχετικά με την επιστήμη και τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη (χρησιμοποιήστε παραδείγματα από τον κατάλογο «Περαιτέρω πηγές» που παρέχεται παρακάτω). Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να μοιραστούν πρόσθετες πηγές, γράφοντάς τες στην κοινή συνομιλία (εάν είναι online) ή σε ένα κομμάτι χαρτί (εάν είναι δια ζώσης). Κρατήστε τη λίστα για να την επανεξετάσετε στο τέλος του εργαστηρίου.

• Δώστε έναν ορισμό της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή - η διαδικασία προσαρμογής στις πραγματικές ή αναμενόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για τη μείωση της βλάβης ή την αξιοποίηση ευκαιριών.

• Περιγράψτε τη σχέση μεταξύ προσαρμογής και μετριασμού - η προσαρμογή είναι η διαχείριση του αναπόφευκτου- ο μετριασμός είναι η αποφυγή του μη διαχειρίσιμου.

• Καμία καταστροφή δεν είναι φυσική – μια καταστροφή συμβαίνει όταν συναντώνται οι τρεις ακόλουθοι παράγοντες:

  • Έκθεση σε κίνδυνο - όπως καταιγίδα, πλημμύρα, πυρκαγιά, καύσωνας ή σεισμός.
  • Τοπικά ευαλωτότητες - οι φυσικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που καθιστούν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο ευάλωτο σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς. Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, οι φαβέλες, ή οι ιστορικά παραμελημένες άτυπες γειτονιές, συχνά επηρεάζονται περισσότερο από τις κατολισθήσεις και τις πλημμύρες, επειδή είναι χτισμένες με υλικά κακής ποιότητας, σε απότομες πλαγιές και μακριά από νοσοκομεία. Ομοίως, ανάλογα με το φύλο ή τη θρησκεία τους, οι αγρότες του Μπαγκλαντές προστατεύονται περισσότερο ή λιγότερο από τις τοπικές πολιτικές που αφορούν τις ακραίες κλιματικές συνθήκες.
  • Ικανότητα διαχείρισης - η ικανότητα ή η αδυναμία αντίδρασης και ανάκαμψης από τις επιπτώσεις των πιέσεων και των εξωτερικών κλυδωνισμών.

• Περιγράψτε πώς οι ευαλωτότητες και η ικανότητα διαχείρισης διαμορφώνονται από αποφάσεις διαφόρων φορέων, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, των δήμων και των επιχειρήσεων. Εάν χρειάζεται, εικονοποιήστε αυτό το σημείο χρησιμοποιώντας μερικά από τα παραδείγματα που μοιράστηκαν νωρίτερα οι συμμετέχοντες.

• Δώστε παραδείγματα παλαιότερων ερευνών που εξετάζουν καθένα από αυτά τα τρία στοιχεία και τη μεταξύ τους σχέση. Για παράδειγμα:

  • Έκθεση:

    • Έρευνα της Le Monde (στα Γαλλικά) εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο η κλιματική αλλαγή δεν αύξησε αναγκαστικά τον συνολικό αριθμό των πυρκαγιών στον κόσμο, αλλά τις έκανε πιο έντονες και βίαιες.
    • Μετά από τις μεγάλες πλημμύρες στη Γερμανία το 2011, το Euronews, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός και η Süddeutsche Zeitung, μεταξύ άλλων, δημοσίευσαν αναλύσεις και ερευνητικές εκθέσεις που έδειχναν πώς η κλιματική αλλαγή - υπεύθυνη για μεταβολές στις βροχοπτώσεις, τη ζέστη και την υγρασία του εδάφους στη χώρα - είχε επηρεάσει τις πλημμύρες.

  • Ευαλωτότητες:

    • Το 2021, έρευνα του NPR αποκάλυψε πώς αποτυχημένες πολιτικές συνέβαλαν στο διπλασιασμό των εργαζομένων στη Βόρεια Αμερική που πεθαίνουν από ακραίες συνθήκες καύσωνα (οι οποίες γίνονται όλο και πιο έντονες και συχνές λόγω της κλιματικής αλλαγής) στο χώρο εργασίας τους από τη δεκαετία του 1990.
    • Ομοίως, το Kontinentalist ανέλυσε πώς η άνιση κατανομή δέντρων στις ασιατικές πόλεις σημαίνει ότι διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού είναι περισσότερο ή λιγότερο εκτεθειμένα στις υψηλές θερμοκρασίες.
    • Αυτή η έκθεση του Human Right Watch (HRW) υπογραμμίζει ότι τα άτομα με αναπηρία και οι ηλικιωμένοι είναι περισσότερο εκτεθειμένα σε κλιματικούς κινδύνους, όπως οι ευρωπαϊκές πλημμύρες του 2021 ή ο καύσωνας του 2017 στη Φλόριντα.

  • Ικανότητα διαχείρισης:

    • Το 2021, η Washington Post διερεύνησε τις συστηματικές αποτυχίες της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών των ΗΠΑ (FEMA), αποκαλύπτοντας πώς η υπηρεσία απέρριψε σχεδόν το 90% των αιτήσεων για την κάλυψη του κόστους αποκατάστασης, αρνήθηκε συστηματικά τη βοήθεια σε μαύρες οικογένειες στο Νότο και καθυστέρησε τόσο πολύ να χρηματοδοτήσει έργα πρόληψης κινδύνων με αποτέλεσμα ορισμένες κοινότητες να υποστούν τον ίδιο τύπο καταστροφής πριν καν λάβουν χρήματα στήριξης που αφορούσαν στην πρώτη καταστροφή. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τη μεθοδολογία τους εδώ.
    • Όταν ο τυφώνας Μαρία χτύπησε το Πουέρτο Ρίκο τον Οκτώβριο του 2017, η κυβέρνηση ανέφερε αρχικά μόνο 64 θύματα. Έρευνες του Centro de Periodismo Investigativo, του CNN και The New York Times, μεταξύ άλλων, αποκάλυψαν πολύ μεγαλύτερο αριθμό νεκρών.
    • Σύμφωνα με δημοσιογραφική έρευνα του The New Humanitarian, το Μπαγκλαντές κατάφερε να μειώσει τους θανάτους από καταστροφές εφαρμόζοντας μια σειρά από βέλτιστες πρακτικές.

ΠΗΓΕΣ:

• Εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC)
• Οδηγοί από το Πλαισίου για την Κλιματική Αλλαγή των Ηνωμένων Εθνών (UNFCCC)
• Εισαγωγικό μάθημα: Κλιματική Αλλαγή: Η επιστήμη και οι παγκόσμιες επιπτώσεις

Εργαλεία/υλικά

• Ψηφιακά δωμάτια (για online) / ή ξεχωριστοί χώροι/τραπέζια στην αίθουσα (για δια ζώσης)
• Έρευνα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Πρότυπα δραστηριοτήτων.

Οδηγίες

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε μικρές ομάδες των 3-5 ατόμων και προτείνετε σε κάθε ομάδα να ορίσει ένα άτομο που θα κρατάει σημειώσεις και ένα που θα παρουσιάσει αργότερα.

• Κάθε ομάδα κρατάει σημειώσεις σε ένα κοινό αρχείο, για τις ανάγκες της παρουσίασης μετά τη συζήτησή τους.

[10 λεπτά]

• Ζητήστε από τις ομάδες να συζητήσουν ένα ή δύο παραδείγματα καταστροφών που έγιναν πρωτοσέλιδα σε τοπικό/εθνικό/περιφερειακό/παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια. Για κάθε καταστροφή, θα πρέπει να προσδιορίσουν τα ακόλουθα στοιχεία:

  • τον κίνδυνο/την έκθεση,
  • τις υφιστάμενες ευαλωτότητες,
  • την έλλειψη ικανοτήτων διαχείρισης που επέτρεψαν την καταστροφή.

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν πιθανές ιδέες/ερωτήματα για τη διερεύνηση αυτών των καταστροφών.

[10 λεπτά]

• Μετά τη λήξη του χρόνου, ένας εκπρόσωπος κάθε ομάδας παίρνει 1 λεπτό για να παρουσιάσει συνοπτικά τα κύρια σημεία της συζήτησης της ομάδας του, όπως:

  • Σε ποιες καταστροφές επικεντρώθηκαν;
  • Ποιες ήταν οι συνιστώσες τους (κίνδυνος/έκθεση, υφιστάμενες ευαλωτότητες, έλλειψη ικανοτήτων διαχείρισης);
  • Πώς θα τις διερευνούσαν;

Διερεύνηση της έκθεσης σε κλιματικούς κινδύνους (55 λεπτά)

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια παρουσίαση, με τη χρήση διαφανειών, εστιάζοντας στα ακόλουθα σημεία:

• Χαρακτηριστικά των κλιματικών κινδύνων :

  • Ακραίες θερμοκρασίες: αλλεπάλληλοι καύσωνες, περίοδοι ψύχους κ.λπ.
  • Ποιότητα του αέρα και μοτίβα ανέμων: καταιγίδες, ατμοσφαιρική ρύπανση κ.λπ.
  • Βροχοπτώσεις και νερό: πλημμύρες, κατολισθήσεις, ξηρασίες, πυρκαγιές κ.λπ.
  • Βιολογικοί κίνδυνοι: παράσιτα, ασθένειες κ.λπ.

• Αναφέρετε ότι πολλοί από αυτούς τους κινδύνους παρακολουθούνται και μοντελοποιούνται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο από επιστήμονες και άλλους εμπειρογνώμονες.

• Ως εκ τούτου, υπάρχουν πολλές πηγές πληροφοριών για τους ερευνητές ώστε να συνδέσουν την κλιματική αλλαγή με την πραγματικότητα. Βλέπε, για παράδειγμα, αυτούς τους καταλόγους των συστημάτων παρακολούθησης του κλίματος σε Ευρώπης, Αφρική ή παγκοσμίως.

• Οι πηγές αυτές μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους η έρευνα και η παρακολούθηση σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων μπορούν να υποστηρίξουν ή να επηρεάσουν τον τρόπο λήψης πολιτικών και διοικητικών αποφάσεων ή τον τρόπο διοχέτευσης των κονδυλίων σε διάφορους τομείς.

• Η διερεύνηση της έκθεσης στους κλιματικούς κινδύνους περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση των τρόπων με τους οποίους η κλιματική αλλαγή έχει τροποποιήσει τους σημερινούς κινδύνους και πώς θα επηρεάσει τους μελλοντικούς - καθώς και πώς αυτοί οι κίνδυνοι είναι πιθανό να επηρεάσουν τις διάφορες κοινωνίες, ανάλογα με τη γεωγραφία τους, αλλά και, όπως είδαμε στην προηγούμενη ενότητα, τα κοινωνικοοικονομικά ή πολιτικά χαρακτηριστικά τους.

Εργαλεία/υλικά

• Έρευνα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Πηγές Δεδομένων.
• Σύνδεση στο Διαδίκτυο, υπολογιστές ή κινητά τηλέφωνα/tablets.
• Ψηφιακά δωμάτια (για online) / ή ξεχωριστοί χώροι/τραπέζια στην αίθουσα (για δια ζώσης)
• Flip-charts και μολύβια (για δια ζώσης).
• Εργαλείο για ομαδικές παρουσιάσεις ή σημειώσεις, όπως ένα κοινόχρηστο αρχείο/σημειωματάριο, ή διαδραστικό πίνακα, όπως Miro ή Mural (για online).

Οδηγίες

• Προετοιμάστε μια διαφάνεια ή ένα μεγάλο φύλλο χαρτιού με τις κατευθυντήριες γραμμές και τις ερωτήσεις που ακολουθούν.

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε ομάδες ίσου μεγέθους, με στόχο το πολύ 4-6 ομάδες, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος που δαπανάται για τις παρουσιάσεις. Εάν το εργαστήριο πραγματοποιείται δια ζώσης, κάθε ομάδα θα πρέπει να έχει τουλάχιστον μία συσκευή με σύνδεση στο διαδίκτυο διαθέσιμη για την έρευνά της.

• Ζητήστε από κάθε ομάδα να ξεκινήσει με την ανάθεση ρόλων, όπως: ένα άτομο που συντονίζει, ένα που καταγράφει/σημειώνει, ένα που χρονομετρά, ένα που παρουσιάζει κι ένα που αναλαμβάνει την οπτική παρουσίαση (εφόσον απαιτείται).

• Αναθέστε σε κάθε ομάδα μια πηγή από τη διαθέσιμη λίστα.

  • Η επιλογή των πηγών θα εξαρτηθεί από το ενδιαφέρον και το υπόβαθρο των συμμετεχόντων, καθώς και από τους κινδύνους στους οποίους θα δώσετε έμφαση (π.χ. πυρκαγιές, πλημμύρες...).
  • Βεβαιωθείτε ότι η πηγή εξακολουθεί να είναι διαθέσιμη στον παρεχόμενο σύνδεσμο πριν από την άσκηση.
  • Καθορίστε με σαφήνεια το πεδίο εφαρμογής της πηγής στους συμμετέχοντες: θα πρέπει να εξερευνήσουν έναν ολόκληρο ιστότοπο, μια ιστοσελίδα ή ένα σύνολο δεδομένων ενός ιστότοπου κ.λπ.)
  • Εάν είναι σχετικό, μπορείτε να ζητήσετε από τους συμμετέχοντες να χρησιμοποιήσουν την πηγή τους σε μια συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης, για παράδειγμα να διερευνήσουν μια πρόσφατη καταστροφή ή να απαντήσουν σε μια ερώτηση που σχετίζεται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (π.χ.: «Ποια ευρωπαϊκή χώρα είναι περισσότερο εκτεθειμένη στις πλημμύρες;» / «Υπήρχαν περισσότερες πυρκαγιές στη Βραζιλία φέτος ή πέρυσι;» κ.λπ.)

[20 λεπτά]

• Ζητήστε από κάθε ομάδα να αναλύσει την πηγή που της δόθηκε και να προετοιμάσει μια σύντομη παρουσίαση απαντώντας στις ακόλουθες ερωτήσεις:

  • Τι πληροφορίες περιέχει η πηγή;
  • Σε τι είδους δεδομένα βασίζεται;
  • Από πού προέρχονται τα δεδομένα; Ποιος τα συλλέγει και τα παρέχει;
  • Ποια είναι η γεωγραφική κάλυψη;
  • Απαιτεί η χρήση και η κατανόηση των δεδομένων κάποιο επίπεδο εξειδίκευσης;
  • Μπορούν να μεταφορτωθούν και επιτρέπουν περαιτέρω επεξεργασία;

• Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να προσεγγίσουν την παρουσίαση ως μια ανεπίσημη εξήγηση του εργαλείου, των πλεονεκτημάτων και των πιθανών περιορισμών του, χρησιμοποιώντας απλή γλώσσα και οπτική υποστήριξη, όπως στιγμιότυπα οθόνης του εργαλείου, μια λίστα με τα βασικά σημεία ή ένα mindmap.

[20 λεπτά]

• Μετά την ολοκλήρωση της εργασίας, κάθε ομάδα διαθέτει 2 λεπτά για να παρουσιάσει την πηγή της.

• Ενθαρρύνετε άλλους να κάνουν ερωτήσεις.

• Σημείωση: Εάν οι ομάδες είναι πάρα πολλές, μπορείτε να τις χωρίσετε σε δύο δωμάτια (εικονικά ή φυσικά). Τα μισά εργαλεία θα παρουσιαστούν στο ένα δωμάτιο και τα άλλα μισά στο άλλο δωμάτιο. Σε αυτή την περίπτωση, βεβαιωθείτε ότι υπάρχουν αρκετοί συνεκπαιδευτές για να διευκολύνουν παράλληλα και να κρατούν σημειώσεις των κύριων συμπερασμάτων για να τις μοιραστούν με τους άλλους.

[10 λεπτά]

• Δώστε το λόγο σε όλους τους συμμετέχοντες θέτοντας τις ακόλουθες ερωτήσεις:

  • Σε τι θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες αυτές οι πηγές;
  • Πότε θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια μιας έρευνας;
  • Για ποιο σκοπό;

• Ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να σχολιάσουν τη δυνητική χρήση κάθε πηγής για τη διερεύνηση της έκθεσης στην κλιματική αλλαγή σε τοπικό επίπεδο, καθώς και τους πιθανούς περιορισμούς ή προκλήσεις.

Διερεύνηση των κοινωνικών ευαλωτοτήτων στην κλιματική αλλαγή (40 λεπτά)

Οδηγίες

Προετοιμάστε και κάντε μια παρουσίαση, με τη χρήση διαφανειών, που θα περιλαμβάνει:

• Ορισμός των κλιματικών ευαλωτοτήτων - οι (μακροπρόθεσμοι, ενίοτε ιστορικοί) παράγοντες που καθιστούν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο περισσότερο ή λιγότερο ανθεκτικό στους κλιματικούς κινδύνους. Η ευαλωτότητα της Αϊτής στις κλιματικές καταστροφές και την επισιτιστική ανασφάλεια, για παράδειγμα, οφείλεται μεταξύ άλλων στις αποικιακές κληρονομιές, την απελευθέρωση του εμπορίου και την αποψίλωση των δασών, σύμφωνα με ένα μακροσκελές άρθρο του The New Humanitarian.

• Σημειώστε ότι οι έρευνες των κλιματικών ευαλωτοτήτων μπορούν να διερευνήσουν τους παράγοντες που καθιστούν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο περισσότερο ή λιγότερο ανθεκτικό στους κλιματικούς κινδύνους. Στοχεύουν επίσης στην εξήγηση των λόγων που κρύβονται πίσω από αυτή την ευαλωτότητα.

• Σημειώστε επίσης ότι οι κλιματικές ευαλωτότητες προκαλούνται από συγκεκριμένους κινδύνους, οι οποίοι συχνά τροφοδοτούνται από ανθρωπογενείς παράγοντες.

• Χαρακτηριστικά των κλιματικών ευαλωτοτήτων:

  • Ιστορικές vs. Αναδυόμενες
  • Φυσική / Κοινωνική / Οικονομική / Περιβαλλοντική
  • Αλληλοεξάρτηση - ενώ μπορεί να είναι χρήσιμο να διαχωρίζονται οι ευαλωτότητες σε διαφορετικές κατηγορίες, στην πράξη σπάνια είναι εντελώς ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Κατά τη διάρκεια του τυφώνα Κατρίνα, για παράδειγμα, η οικονομική ευαλωτότητα σήμαινε ότι ο πληθυσμός με χαμηλό εισόδημα δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά να στεγαστεί σε ψηλότερα, λιγότερο ευάλωτα από φυσική και περιβαλλοντική άποψη εδάφη, και ως εκ τούτου επλήγησαν περισσότερο όταν έσπασαν τα αναχώματα.

• Ορισμός της κλιματικής ανθεκτικότητας - εισάγετε τον όρο «κλιματική ανθεκτικότητα» (περιλαμβάνεται επίσης στην επόμενη δραστηριότητα) για να παρουσιάσετε τη σχέση με τις κλιματικές ευαλωτότητες:

  • Ανθεκτικότητα σε αυτό το πλαίσιο σημαίνει την ικανότητα των κοινωνιών να αντιμετωπίσουν ένα επικίνδυνο κλιματικό γεγονός ή μια επικίνδυνη κλιματική τάση, αντιδρώντας ή αναδιοργανώνοντας με τρόπους που διατηρούν τη βασική λειτουργία, ταυτότητα και δομή τους (βλ. για παραπομπή την παρούσα Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή: "Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability").
  • Ανάλογα με το πλαίσιο του εργαστηρίου, μπορείτε επίσης να συμπεριλάβετε κάποια κριτική της έννοιας της ανθεκτικότητας. Για παράδειγμα, μια ανθεκτική αυταρχική / άδικη κοινωνία μπορεί να «διατηρήσει τη βασική λειτουργία, ταυτότητα και δομή της» ενάντια στην επιθυμία του πληθυσμού της, ή ακόμη και να χρησιμοποιήσει την κλιματική αλλαγή ως πρόσχημα για αυταρχικά / άδικα μέτρα.

• Δώστε παραδείγματα ερευνών και πιθανά ερευνητικά ερωτήματα για κάθε κλιματικό χαρακτηριστικό, έτσι ώστε να γίνει αυτή η ενότητα πιο πρακτική και απτή (βλ. Καμία καταστροφή δεν είναι φυσική: Πώς η διερεύνηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μπορεί να κάνει τη διαφορά για παραδείγματα).

Εργαλεία/Υλικά

• Ψηφιακά δωμάτια (για online) / ή ξεχωριστοί χώροι/τραπέζια στην αίθουσα (για δια ζώσης)
• Flip-charts και μολύβια (για δια ζώσης)
• Ένα εργαλείο για ομαδικές παρουσιάσεις / brainstorming, όπως Miro ή Mural (για online.)

Οδηγίες

[15 λεπτά] Ομαδική εργασία

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε 4 ομάδες των 2-6 ατόμων (ή ανάλογα με τον συνολικό αριθμό των συμμετεχόντων).

• Ζητήστε από κάθε ομάδα να συζητήσει την ακόλουθη ερώτηση και να αναπαραστήσει τις απαντήσεις της χρησιμοποιώντας εικόνες, memes, σχέδια κ.λπ:

  • Ομάδες 1 και 2: Πώς θα ήταν μια κοινότητα (πόλη, χωριό, βιομηχανική περιοχή κ.λπ.) ανθεκτική στο κλίμα;
  • Ομάδες 3 και 4: Πώς θα έμοιαζε μια κοινότητα ευάλωτη στο κλίμα;

[15 λεπτά] Απολογισμός και συζήτηση

• Μόλις λήξει ο χρόνος, ζητήστε από κάθε ομάδα να παρουσιάσει τις απαντήσεις της στους άλλους συμμετέχοντες (2 λεπτά ανά ομάδα). Εάν είναι απαραίτητο, ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να συζητήσουν τα ακόλουθα ερωτήματα:

  • Πώς θα ήταν ένας κόσμος χωρίς κλιματικές ευαλωτότητες; Είναι αυτό που θέλουμε;

  • Χρειαζόμαστε πράγματι κάποιο επίπεδο ευαλωτότητας; Από ποια άποψη;

  • Διαφέρουν οι κλιματικές ευαλωτότητες από άλλες ευαλωτότητες; Με ποιον τρόπο;

• Πώς μπορούμε να μειώσουμε τις κλιματικές ευαλωτότητες; Πώς μπορούμε να φτάσουμε στον κόσμο που θέλουμε; Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς, ως ερευνητές;

• Τι θα λέγατε για την αποφυγή της κλιματικής αλλαγής συνολικά;

  • Οι ευαλωτότητες του κλίματος προκαλούνται από συγκεκριμένους κινδύνους, οι οποίοι τροφοδοτούνται από ανθρωπογενείς παράγοντες. Η μείωση των εκπομπών είναι επομένως ένας τρόπος προσαρμογής, πρόληψης ή «επιβράδυνσης» ορισμένων κλιματικών κινδύνων - τα ερωτήματα αυτά μπορούν επίσης να αποτελέσουν τη μετάβαση στην επόμενη ενότητα («έκθεση»).

Διερεύνηση των ικανοτήτων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής (45 λεπτά)

Οδηγίες

Κάντε μια σύντομη παρουσίαση με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:

• Ορίστε τις ικανότητες διαχείρισης - την ικανότητά μας να αντέχουμε και να ανακάμπτουμε από κρίσεις.

• Παρουσιάστε τις τέσσερις φάσεις διαχείρισης καταστροφών και τις σχετικές ερωτήσεις διερεύνησης:

  • 1. Πρόληψη – Μακροπρόθεσμα μέτρα για τη μείωση της πιθανότητας κλιματικών καταστροφών ή των συνεπειών τους.

    • Είναι οι κρίσιμες υποδομές (φράγματα, γέφυρες, ηλεκτρικό δίκτυο, πυρηνικά εργοστάσια κ.λπ.) καλά συντηρημένες και προετοιμασμένες για μελλοντικά κλιματικά σενάρια;
    • Προσαρμόζουν οι αγρότες τις τεχνικές τους στην κλιματική αλλαγή;
    • Έχουν θεσπιστεί κατάλληλα συστήματα και πολιτικές για τον συντονισμό της διαχείρισης καταστροφών και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή;

  • 2. Ετοιμότητα – Μέτρα που τίθενται σε εφαρμογή πριν από μια καταστροφή για να μας βοηθήσουν να την αντιμετωπίσουμε καλύτερα.

    • Πόσες μάσκες, ασύρματοι, επίδεσμοι κ.λπ. υπάρχουν σε απόθεμα;
    • Είναι τα καταφύγια καλά τοποθετημένα και έτοιμα για χρήση;
    • Έχουν προετοιμαστεί οι οργανισμοί για τις κλιματικές επιπτώσεις και έχουν εφαρμοστεί τα σχέδια αυτά;
    • Υπάρχουν και λειτουργούν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης;

  • 3. Αντιμετώπιση – Μέτρα τα οποία εφαρμόζονται αμέσως μετά από μια καταστροφή και αποσκοπούν στη διάσωση ζωών και στον περιορισμό των ζημιών.

    • Είναι η υπάρχουσα αντιμετώπιση (αν)αποτελεσματική;
    • Κάποιοι άνθρωποι ή ομάδες παραλείπονται ή τυγχάνουν προνομιακής μεταχείρισης;
    • Δημιουργεί η αντίδραση συνθήκες για μια νέα καταστροφή;
    • Πώς επηρεάζει τις μακροπρόθεσμες φυσικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές ή κοινωνικές ευαλωτότητες;

  • 4. Αποκατάσταση – Μακροπρόθεσμες προσπάθειες ανασυγκρότησης και ανάκαμψης. Όταν αναπτύσσονται σωστά, οι προσπάθειες αποκατάστασης μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό της επόμενης καταστροφής.

    • Λαμβάνονται υπόψη τα σενάρια κλιματικής αλλαγής και οι αναδυόμενοι κίνδυνοι κατά την ανοικοδόμηση;
    • Οι συμβάσεις προμηθειών και ανοικοδόμησης συνάπτονται με δίκαιο και διαφανή τρόπο;
    • Μαθαίνουμε από προηγούμενες καταστροφές;

Εργαλεία/Υλικά:

• Ψηφιακά δωμάτια (για online) / ή ξεχωριστοί χώροι/τραπέζια στην αίθουσα (για δια ζώσης)
• Έρευνα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Πρότυπα δραστηριοτήτων, ενότητα «Ερευνώντας με βάση τις τέσσερις φάσεις διαχείρισης καταστροφών»

Οδηγίες

[3 λεπτά] - Ατομικός απολογισμός

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν ατομικά το ακόλουθο σενάριο (ή μια παραλλαγή του που να σχετίζεται περισσότερο με το πλαίσιο/την περιοχή/το θέμα των συμμετεχόντων κ.λπ.):

  • «Βρίσκετε ένα βιβλίο που αναφέρεται στις τρομερές πλημμύρες που κατέστρεψαν τη μισή πόλη σας πριν από 70 χρόνια - ένα γεγονός που δεν είχατε ακούσει ποτέ πριν. Αρχίζετε να κάνετε περισσότερη έρευνα και να μιλάτε με τοπικούς εμπειρογνώμονες για το κλίμα. Επιβεβαιώνουν τις ιστορικές πλημμύρες και σας λένε ότι αυτού του είδους τα γεγονότα -που συνήθως συμβαίνουν κάθε 100 περίπου χρόνια- είναι πιθανό να επαναλαμβάνονται πλέον πιο συχνά και πιο έντονα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αποφασίζετε να ερευνήσετε αν η πόλη σας είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις επόμενες πλημμύρες».

[20 λεπτά] - Ομαδική εργασία

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε 4 ομάδες ίσου μεγέθους ώστε να αντικατοπτρίζουν τις τέσσερις φάσεις: πρόληψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση, αποκατάσταση.

• Αναθέστε μια φάση της διαχείρισης της καταστροφής σε κάθε ομάδα και ζητήστε τους να:

  • να καταγράψουν 3-5 μέτρα που πρέπει να εφαρμόζονται στην πόλη τους, με βάση το συγκεκριμένο σενάριο, για την πρόληψη / την ετοιμότητα / την αντιμετώπιση / την αποκατάσταση από τις πλημμύρες.

• Δίπλα σε κάθε μέτρο, ζητήστε από τους συμμετέχοντες να απαριθμήσουν έναν πιθανό τρόπο για να διερευνήσουν αν το μέτρο αυτό εφαρμόζεται ή όχι, πόση χρηματοδότηση έχει διατεθεί, αν μπορεί να έχει αρνητικές δευτερογενείς συνέπειες κ.λπ.

[12 λεπτά] - Παρουσίαση

• Μόλις λήξει ο χρόνος, ζητήστε από κάθε ομάδα να παρουσιάσει (σε 3 λεπτά) τα μέτρα που εντόπισε και τον τρόπο διερεύνησής τους.

[5 λεπτά] Απολογισμός

• Μετά τις παρουσιάσεις, ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να κάνουν ερωτήσεις, να σχολιάσουν και να μοιραστούν τις δικές τους εμπειρίες.

• Δώστε έμφαση σε ορισμένα από τα βασικά σημεία που προέκυψαν από τις παρουσιάσεις.

Κλείσιμο (20 λεπτά)

Οδηγίες

Κάντε μια σύντομη τελική παρουσίαση:

• Ανακεφαλαιώστε το εργαστήριο και συνοψίστε το περιεχόμενό του, συμπεριλαμβανομένων των κύριων συμπερασμάτων ή πτυχών που προέκυψαν από τις ομαδικές ασκήσεις και συζητήσεις.

• Αναφέρετε ότι ενώ η διερεύνηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, μια έρευνα που δεν λαμβάνει υπόψη την έκθεση σε κινδύνους, τις ευαλωτότητες και τις ικανότητες διαχείρισης είναι πιθανό να χάσει σημαντικά στοιχεία της ιστορίας.

• Αναφέρετε ότι αυτού του είδους οι έρευνες μπορούν να γίνουν σε διαφορετικές κλίμακες (δήμος, περιφέρεια, χώρα κ.λπ.), καθώς και διασυνοριακά.

• Αναφέρετε/συζητήστε τυχόν πρόσθετα εργαλεία ή πηγές που προτάθηκαν από τους συμμετέχοντες. Συγκεντρώστε τις πηγές και μοιραστείτε τες με τους συμμετέχοντες μετά το εργαστήριο.

Εργαλεία/Υλικά

• Κοινόχρηστος πίνακας ζωγραφικής / παρουσίαση / διαδραστικός πίνακας, όπως Miro ή Mural (online)
• Λευκός πίνακας / φύλλα χαρτί, post-its, μαρκαδόροι (δια ζώσης)

Οδηγίες

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να φτιάξουν στον πίνακα μια αφίσα όπου θα μοιραστούν τις απαντήσεις τους στην ακόλουθη ερώτηση:

  • Τι μάθατε από το σημερινό εργαστήριο;

  • Εναλλακτικά ή συμπληρωματικά, ανάλογα με το πλαίσιο της ομάδας σας, θα μπορούσατε να ρωτήσετε: «Ποιο είναι το κύριο θέμα/ερώτημα που σκοπεύετε να ερευνήσετε περαιτέρω μετά από αυτό το εργαστήριο;»

• Δώστε μερικά λεπτά για να γράψουν/ζωγραφίσουν τις σκέψεις τους και να διαβάσουν τις σκέψεις των άλλων.

Απολογισμός

• Ο συντονιστής μπορεί να αναδείξει μερικά από τα σημεία στον πίνακα.

Εργαλεία/Υλικά: Δεν απαιτούνται.

Οδηγίες

• Κάντε μια σύνοψη κάθε ενότητας. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να πουν:

  • ένα σημείο του εργαστηρίου που βρήκαν πολύ χρήσιμο ή ενδιαφέρον και
  • κάτι που θα μπορούσε να βελτιωθεί την επόμενη φορά

• Ενθαρρύνετε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να κάνουν ερωτήσεις ή να δώσουν κάποια συμβουλή.

• Μοιραστείτε τα στοιχεία επικοινωνίας σας, αν χρειάζεται, και τυχόν λεπτομέρειες για follow-up.

Άλλες πηγές

Γενικές πηγές:

• Intergovernmental Panel on Climate Change: Διακυβερνητικό όργανο των Ηνωμένων Εθνών, αρμόδιο για την προώθηση της γνώσης σχετικά με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.
• United Nations Framework Convention on Climate Change: Πλαίσιο για τη θέσπιση διεθνών συνθηκών για τη μείωση της κλιματικής αλλαγής.
• Carbon Brief: Ιστότοπος με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που καλύπτει τις τελευταίες εξελίξεις στην κλιματική επιστήμη, την κλιματική πολιτική και την ενεργειακή πολιτική.
• Climate Change: The Science and Global Impact: Δωρεάν διαδικτυακό μάθημα που καλύπτει την επιστήμη και τις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Έρευνες, άρθρα και οδηγοί:

• Carbon Brief, ένας ιστότοπος που καλύπτει τις τελευταίες εξελίξεις στην κλιματική επιστήμη, την κλιματική πολιτική και την ενεργειακή πολιτική.
• Climate Crisis – Ideas for Investigative Journalists": οδηγός του Global Investigative Journalism Network (GIJN).
• Climate Adapt: Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
• Κάλυψη της κλιματικής αλλαγής: Ένα εργαστήριο για δημοσιογράφους: που φιλοξενήθηκε από το Ίδρυμα Nieman τον Μάρτιο του 2020 - περιλαμβάνει μια σειρά από ηχογραφημένες συνεδρίες εργαστηρίων με ερευνητές, ακτιβιστές, δημοσιογράφους και επιστήμονες.
• Γλωσσάρι χρήσιμων όρων, του Intergovernmental Panel on Climate Change.
• Inside Climate News: ιστοσελίδα που ενημερώνει για τις κλιματικές κρίσεις.
• Prevention Web: παγκόσμια πλατφόρμα ανταλλαγής γνώσεων για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών και την ανθεκτικότητα, η οποία συντηρείται από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών.
• Reporting on Climate Adaptation: οδηγοί, εκθέσεις, ειδήσεις, πηγές.
• Ρεπορτάζ για ακραία καιρικά φαινόμενα και κλιματική αλλαγή: ένας οδηγός για δημοσιογράφους: έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.
• World Weather Attribution: Παροχή εκτιμήσεων σχετικά με το ρόλο της κλιματικής αλλαγής στα επακόλουθα ακραίων φαινομένων.

Συνεργατικά Δίκτυα και Οργανισμοί

• The ARENA Climate Network
• Climate Tracker
• The Environmental Investigative Forum
• The Earth Journalism Network
• Covering Climate Now
• Oxford Climate Journalism Network

Επικοινωνήστε μαζί μας

Παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αποκαλύπτοντας το Αόρατο σε περίπτωση που:

• έχετε ερωτήσεις σχετικά με το σχεδιάγραμμα και τις κατευθυντήριες γραμμές του εργαστηρίου,
• χρησιμοποιήσετε το σχεδιάγραμμα και θέλετε να μοιραστείτε σχόλια και προτάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωσή του,
• προσαρμόσετε το σχεδιάγραμμα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα αποτελέσματα,
• θέλετε να προτείνετε νέες δραστηριότητες, συμβουλές ή παραδείγματα που μπορούν να προστεθούν σε αυτό το εργαστήριο,
• θέλετε να μοιραστείτε τις γνώσεις σας και να συνεργαστείτε μαζί μας για την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων εργαστηρίων.

Επικοινωνία: eti@tacticaltech.org (GPG Key / fingerprint: BD30 C622 D030 FCF1 38EC C26D DD04 627E 1411 0C02).

Συντελεστές και Άδεια Χρήσης

CC BY-SA 4.0

Παραγωγή περιεχομένου: «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο» της Tactical Tech Άδεια χρήσης: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International license

• Συντάκτης: Léopold Salzenstein

• Σχεδιασμός οδηγιών: A. Hayder

• Σύνταξη & περιεχόμενο: Christy Lange, Laura Ranca, Wael Eskandar

• Graphic design: Yiorgos Bagakis

• Website development: Laurent Dellere, Saqib Sohail

• Συντονισμός & επίβλεψη έργου: Christy Lange, Laura Ranca, Lieke Ploeger, Marek Tuszynski, Safa Ghnaim, Wael Eskandar

Το υλικό αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Collaborative and Investigative Journalism Initiative (CIJI) που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος: "Supporting investigative journalism and media freedom in the EU" (DG CONNECT) («Υποστήριξη της ερευνητικής δημοσιογραφίας και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ»).

Το παρόν κείμενο αντικατοπτρίζει την άποψη του συγγραφέα και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχει.