Σύνθετη Αναζήτηση στο Διαδίκτυο και Dorking

Το εργαστήριο αυτό εισάγει τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε σύνθετες μεθόδους αναζήτησης στο διαδίκτυο και προσφέρει συμβουλές και εργαλεία για τη χρήση της τεχνικής γνωστής ως 'dorking'. Οι συμμετέχοντες/ουσες θα μάθουν και θα εξασκήσουν την τεχνική 'dorking' σε διαφορετικές μηχανές αναζήτησης, εφαρμόζοντάς την σε ερευνητικό πλαίσιο. Το εργαστήριο περιλαμβάνει επίσης συμβουλές για βασικές πτυχές της ψηφιακής ασφάλειας και του απορρήτου που σχετίζονται με την αναζήτηση, τη συλλογή και την κοινή χρήση πληροφοριών στο διαδίκτυο.

Δραστηριότητες μάθησης

Άνοιγμα (15 λεπτά)

Οδηγίες για τους εκπαιδευτές/τριες

• Τραβήξτε την προσοχή θέτοντας μια ερώτηση ή σχολιάζοντας ένα σχετικό θέμα, μια εικόνα κ.λπ.

• Παρουσιάστε τον εαυτό σας και τους στόχους του εργαστηρίου.

• Προαιρετικά: Παρουσιάστε την πηγή του υλικού που θα διδαχθεί (Tactical Tech).

• Ενημερώστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες για το πρόγραμμα του εργαστηρίου.

• Προτείνετε βασικούς κανόνες για το εργαστήριο: πώς συμπεριφερόμαστε και πώς αντιδρούμε, σεβασμός προς τους άλλους κ.λπ. Στην περίπτωση που πραγματοποιήσετε μία εκτενέστερη εκδοχή του εργαστηρίου, μπορείτε επίσης να δουλέψετε πάνω σε μία Κοινή Συμφωνία ή σε έναν από κοινού συμφωνηθέντα Κώδικα Δεοντολογίας (μπορείτε να ανατρέξετε στο «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Οδηγός Συντονιστή»).

Οδηγίες

• Ξεκινήστε με έναν σύντομο γύρο παρουσιάσεων ζητώντας από τα άτομα που συμμετέχουν να απαντήσουν σε μερικές ερωτήσεις για τον εαυτό τους, τη δουλειά τους, τις προσδοκίες τους σχετικά με το εργαστήριο κ.λπ.

• Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε μια άσκηση για να σπάσετε τον πάγο, ώστε να ενθαρρύνετε την ομάδα να κάνει κάτι δημιουργικό. Να σχεδιάσει απαντήσεις ή ιδέες σε έναν πίνακα online. Αν είναι δια ζώσης το εργαστήριο, να σηκωθούν και να κάνουν κάποιες ενέργειες. Δείτε περισσότερα στην ενότητα «Σπάμε τον πάγο» στον Οδηγό Συντονιστή.

Εισαγωγή στο "Dorking" και τη σύνθετη διαδικτυακή αναζήτηση  (25 λεπτά)

Οδηγίες

[10 λεπτά] Ανάλυση μελέτης περίπτωσης:

• Παρουσιάστε στους/στις συμμετέχοντες/ουσες την παρακάτω έρευνα υπογραμμίζοντας τις διαφορετικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν: "Locating the Netherlands' Most Wanted Criminal by Scrutinising Instagram", Bellingcat.

• Εξηγήστε συνοπτικά το υπόβαθρο της ιστορίας και γιατί χρειαζόταν η έρευνα.

• Επικεντρωθείτε στα ερευνητικά βήματα που ακολούθησαν οι δημοσιογράφοι.

• Καταγράψτε τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν, σημειώστε τις βασικές μεθόδους, όπως η χρήση τελεστών αναζήτησης, η αντίστροφη αναζήτηση εικόνων, το crowdsourcing στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

• Προσδιορίστε τα κύρια εργαλεία και πώς χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας.

• Δώστε κάποια στοιχεία, αλλά επίσης ζητήστε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να προτείνουν λύσεις. Κάντε τους την ερώτηση: «πώς θα το κάνατε αυτό;» πριν τους αποκαλύψετε τα επόμενα βήματα που ακολούθησαν οι δημοσιογράφοι ή τα ευρήματα της έρευνας.

[5 λεπτά] Εξηγήστε εν συντομία τι είναι το "(Google) Dorking".

• Μοιραστείτε διαφορετικά παραδείγματα και περιπτώσεις σύνθετων τεχνικών αναζήτησης.

• Προσαρμόστε τα παραδείγματα στο κοινό σας όσο το δυνατόν περισσότερο.

Οδηγίες

• Χωρίστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε μικρές ομάδες και ζητήστε τους να συζητήσουν:

  • «Πώς συνδέεται το dorking με τη δουλειά σας;»

• Καταγράψτε τις απαντήσεις σε έναν κοινόχρηστο διαδραστικό πίνακα (online) / σεμιναριακό πίνακα (αν είναι δια ζώσης).

Πώς λειτουργεί το Dorking (30 λεπτά)

Οδηγίες

Προετοιμάστε μια σύντομη παρουσίαση που θα περιλαμβάνει:

• Μια σύντομη επισκόπηση του τι είναι οι «τελεστές αναζήτησης» (αλλιώς "dorks"): ορισμός και χρήση.

  • Χρησιμοποιήστε αυτόν τον πίνακα για παραδείγματα αλλά και άλλες πηγές (π.χ.: https://neilpatel.com/blog/google-search-operators/; https://moz.com/learn/seo/search-operators).

• Δώστε μερικά παραδείγματα "dorks".

• Επισημάνετε ότι ακόμη και αν δύο μηχανές αναζήτησης υποστηρίζουν τους ίδιους τελεστές, συχνά τα αποτελέσματα που δίνουν είναι διαφορετικά. Αυτό είναι σημαντικό γιατί επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της τεχνικής που χρησιμοποιούμε:

  • η ίδια μηχανή αναζήτησης μπορεί να δώσει διαφορετικά αποτελέσματα με βάση την τοποθεσία από όπου γίνεται η αναζήτηση, ή

  • δύο διαφορετικές μηχανές αναζήτησης από την ίδια τοποθεσία, που χρησιμοποιούν τους ίδιους τελεστές αναζήτησης, μπορούν να δώσουν διαφορετικά αποτελέσματα επειδή μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικούς αλγόριθμους αναζήτησης κ.λπ.

Οδηγίες

• Χωρίστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε μικρές ομάδες των 3-5 ατόμων. Χρησιμοποιήστε διαφορετικά ψηφιακά δωμάτια (online) ή ξεχωριστούς χώρους/τραπέζια (αν είναι δια ζώσης).

• Ζητήστε από τις ομάδες να δημιουργήσουν το δικό τους «Σημειωματάριο τελεστών αναζήτησης» χρησιμοποιώντας το Google, το DuckDuckGo, το Yahoo και το Bing, σύμφωνα με το πρότυπο που διατίθεται παρακάτω.

• Ο πίνακας περιλαμβάνει μια στήλη με τους τελεστές αναζήτησης / "dorks" και μια στήλη που περιγράφει τι κάνει ο κάθε τελεστής.

• Οι συμμετέχοντες/ουσες θα πρέπει να συμπληρώσουν στον πίνακα τα μέρη που λείπουν. Στην επόμενη δραστηριότητα, θα χρησιμοποιήσουν τον πίνακα για ένα παιχνίδι κουίζ.

  • Τα πεδία που επισημαίνονται μπορούν να μείνουν κενά για να τα συμπληρώσουν οι συμμετέχοντες.

ΥΛΙΚΑ:

• «Σημειωματάριο τελεστών αναζήτησης» (αρχείο word - μπορείτε να μεταφορτώσετε και να μοιραστείτε ηλεκτρονικά τον πίνακα προς επεξεργασία ή να τον εκτυπώσετε για τα δια ζώσης εργαστήρια)

Οδηγίες

Σε συνέχεια της προηγούμενης δραστηριότητας, παίξτε ένα κουίζ με όλους/ες τους/τις συμμετέχοντες/ουσες.

• Κάντε μια σειρά από ερωτήσεις και οι εκπρόσωποι των ομάδων (από την προηγούμενη δραστηριότητα) σηκώνοντας τα χέρια μπορούν να απαντήσουν με βάση το σημειωματάριο που συμπλήρωσαν.

• Οι ερωτήσεις μπορούν να διατυπωθούν ως εξής:

  • Τι θα μας δώσει πίσω το τάδε dork;
  • Τι dork θα χρησιμοποιήσουμε για να μας δώσει τις τάδε πληροφορίες?

Bonus: Πώς λειτουργεί η αντίστροφη αναζήτηση εικόνων (15 λεπτά)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η αντίστροφη αναζήτηση εικόνων - που πραγματοποιείται με εικόνα αντί για κείμενο σε μια μηχανή αναζήτησης - χρησιμοποιείται μαζί με σύνθετες τεχνικές αναζήτησης κειμένου και συνδέεται με αυτόν τον τρόπο με το "dorking". Ο/η εκπαιδευτής/τρια μπορούν να αποφασίσουν εάν θα συμπεριλάβουν αυτήν την ενότητα στο εργαστήριο ή όχι.

Οδηγίες

• Κάντε μια εισαγωγή για το τι είναι η αντίστροφη αναζήτηση εικόνων.

• Παρουσιάστε τα διάφορα διαθέσιμα εργαλεία και δείξτε τη χρήση τους με μια εικόνα της επιλογής σας:

  • https://yandex.com/images/

  • https://www.google.com/imghp

  • https://tineye.com/

Οδηγίες

• Χωρίστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε μικρές ομάδες.

• Δείξτε μια σειρά εικόνων από μέρη, άτομα, αντικείμενα και ζητήστε από τους συμμετέχοντες να μάθουν «Τι / Πού / Πότε / Ποιος είναι αυτός;» μέσω αντίστροφης αναζήτησης εικόνων.

• Εάν το εργαστήριο γίνεται online, μεταφορτώστε τις εικόνες σε ένα cloud και παρέχετε τους συνδέσμους για λήψη και αναζήτηση των εικόνων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ακολουθούν μερικά δείγματα εικόνων που μπορείτε να κατεβάσετε: 1 / 2 / 3 / 4 / 5. Συνιστάται η χρήση εικόνων που έχουν ένα περιεχόμενο που μπορείτε εύκολα να προσδιορίσετε στη συνέχεια.

Ας dorkάρουμε! (40 λεπτά)

Οδηγίες

• Χωρίστε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες σε μικρές ομάδες των 3-5 ατόμων.

• Αναθέστε στις ομάδες μια σειρά αποστολών. Θα πρέπει να τις ολοκληρώσουν μέσα σε 20-25 λεπτά.

• Οι αποστολές μπορούν να περιλαμβάνουν σύνθετες αναζητήσεις σε διαφορετικές μηχανές αναζήτησης για την εύρεση μιας λίστας στοιχείων όπως:

  • μια συγκεκριμένη εικόνα με ακριβές μέγεθος,
  • μια λίστα με τις τιμές των κατοικιών σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία,
  • ένα έγγραφο που σχετίζεται με τις τοπικές δημόσιες δαπάνες σε επιλεγμένες περιοχές,
  • ένα .pdf με τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία,
  • ...

• Ελέγξτε την πρόοδο κάθε ομάδας κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μπορείτε να προσαρμόσετε αυτή τη λίστα στοιχείων με βάση το πλαίσιο και τις ανάγκες των συμμετεχόντων σας, αναθέτοντας εργασίες που μπορεί να σχετίζονται με τα ενδιαφέροντα ή τις προσδοκίες τους.

Οδηγίες

• Μετά την ολοκλήρωση της παραπάνω εργασίας, ζητήστε από έναν εκπρόσωπο κάθε ομάδας να μοιραστεί τα ευρήματά τους, απαντώντας στις ακόλουθες ερωτήσεις:

  • Ποιους τελεστές αναζήτησης χρησιμοποιήσατε; Τι λειτούργησε καλά και τι όχι;
  • Τι βρήκατε ενδιαφέρον;
  • Διέφεραν τα αποτελέσματα αναζήτησης μεταξύ των μηχανών αναζήτησης; Αν ναι, πώς;

• Δώστε feedback και συμβουλές.

Πρώτα η Ασφάλεια! (15 λεπτά)

Οδηγίες

Προετοιμάστε μια σύντομη παρουσίαση σχετικά με τις προφυλάξεις που πρέπει να λαμβάνουν οι συμμετέχοντες/ουσες πριν χρησιμοποιήσουν το dorking ως ερευνητική τεχνική. Συμπεριλάβετε τα ακόλουθα σημεία:

• Επισημάνετε ότι θα πρέπει να είναι ενήμεροι για νομικά ζητήματα - το dorking μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ανάκτηση εγγράφων που μπορεί να μην προορίζονται για δημόσια χρήση.

• Προτείνετε το πρόγραμμα περιήγησης Tor για περιστάσεις που απαιτείται η χρήση του - προσέξτε ωστόσο, καθώς είναι δύσχρηστο με ορισμένες μηχανές αναζήτησης και μπορεί να είναι παράνομο σε ορισμένες χώρες (οι εκπαιδευτές πρέπει να ελέγξουν αν αυτό ισχύει για κάποιους από τους συμμετέχοντες).

• Προτείνετε τη χρήση VPN (Virtual Private Network).

• Όταν διατρέχουν κίνδυνο, προτείνετε στους συμμετέχοντες να επιλέγουν μηχανές αναζήτησης που προστατεύουν το απόρρητο, όπως:

  • DuckDuckGo

  • StartPage

  • Επισημάνετε ότι σε αυτή την περίπτωση τα αποτελέσματα αναζήτησης θα είναι περιορισμένα, επειδή οι τελεστές μπορεί να δώσουν πίσω διαφορετικά αποτελέσματα σε κάθε μηχανή αναζήτησης.

ΠΗΓΕΣ:

• Οδηγός: «Πρώτα η Ασφάλεια!», Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη.
• "Search Smarter by Dorking" guide - "to dork or not to dork" section, Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη.

Οδηγίες

Προετοιμάστε μια σύντομη παρουσίαση για το τί είναι το «αμυντικό dorking». Συμπεριλάβετε τα ακόλουθα σημεία:

• Έλεγχος για τρωτά σημεία ασφαλείας.

• Δείξτε το Google Hacking Database (GHDB).

• Αναζήτηση ευαίσθητων πληροφοριών.

• Dorking στον εαυτό σας (και γιατί αυτό είναι σημαντικό/χρήσιμο).

ΥΛΙΚΑ:

• "Search Smarter by Dorking" guide / "defensive dorking" section, Αποκαλύπτοντας το Αόρατο: Η Εργαλειοθήκη.
• "How to Dox Yourself", των Kristen Kozinski & Neena Kapur, Global Investigative Journalism Network (GIJN)

Κλείσιμο (15 λεπτά)

Εργαλεία/Υλικά

• Κοινός πίνακας ζωγραφικής / παρουσίαση / πίνακας (online)
• Λευκός πίνακας / φύλλα χαρτί, post-its, μαρκαδόροι (δια ζώσης)

Οδηγίες

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες/ουσες να φτιάξουν στον πίνακα μια αφίσα όπου θα μοιραστούν τις απαντήσεις τους στις ακόλουθες ερωτήσεις:

  • Τι μάθατε από το σημερινό εργαστήριο;

• Δώστε μερικά λεπτά για να γράψουν/ζωγραφίσουν τις σκέψεις τους και να διαβάσουν τις σκέψεις των άλλων.

Απολογισμός

• Ο συντονιστής μπορεί να συνοψίσει και να αναδείξει μερικά από τα σημεία στον πίνακα.

Οδηγίες

• Ολοκληρώστε το εργαστήριο και κάντε μια περίληψη των περιεχομένων. Σ’ αυτό το σημείο μπορείτε να προσθέσετε κάτι τελευταίο ή να αναδείξετε το βασικό μήνυμα.

• Κάντε μια σύνοψη κάθε ενότητας. Ζητήστε από το κοινό να πει:

  • ένα σημείο του εργαστηρίου που βρήκαν πολύ χρήσιμο ή ενδιαφέρον και
  • κάτι που θα μπορούσε να βελτιωθεί την επόμενη φορά

• Ενθαρρύνετε τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να κάνουν ερωτήσεις ή να δώσουν κάποια συμβουλή.

• Μοιραστείτε τα στοιχεία επικοινωνίας σας, αν χρειάζεται, και τυχόν λεπτομέρειες για follow-up.

Επικοινωνήστε μαζί μας

Παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο Αποκαλύπτοντας το Αόρατο σε περίπτωση που:

• έχετε ερωτήσεις σχετικά με το σχεδιάγραμμα και τις κατευθυντήριες γραμμές του εργαστηρίου,
• χρησιμοποιήσετε το σχεδιάγραμμα και θέλετε να μοιραστείτε σχόλια και προτάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωσή του,
• προσαρμόσετε το σχεδιάγραμμα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα αποτελέσματα,
• θέλετε να προτείνετε νέες δραστηριότητες, συμβουλές ή παραδείγματα που μπορούν να προστεθούν σε αυτό το εργαστήριο,
• θέλετε να μοιραστείτε τις γνώσεις σας και να συνεργαστείτε μαζί μας για την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων εργαστηρίων.

Επικοινωνία: eti@tacticaltech.org (GPG Key / fingerprint: BD30 C622 D030 FCF1 38EC C26D DD04 627E 1411 0C02).

Συντελεστές και Άδεια Χρήσης

CC BY-SA 4.0

Παραγωγή περιεχομένου: «Αποκαλύπτοντας το Αόρατο» της Tactical Tech Άδεια χρήσης: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International license

• Συντάκτες εργαστηρίου: A. Hayder, Laura Ranca, Wael Eskandar

• Σχεδιασμός οδηγιών: A. Hayder

• Σύνταξη & περιεχόμενο: Christy Lange, Laura Ranca, Wael Eskandar

• Graphic design: Yiorgos Bagakis

• Website development: Laurent Dellere, Saqib Sohail

• Συντονισμός & επίβλεψη έργου: Christy Lange, Laura Ranca, Lieke Ploeger, Marek Tuszynski, Safa Ghnaim, Wael Eskandar

Το υλικό αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Collaborative and Investigative Journalism Initiative (CIJI) που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος: "Supporting investigative journalism and media freedom in the EU" (DG CONNECT) («Υποστήριξη της ερευνητικής δημοσιογραφίας και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ»).

Το παρόν κείμενο αντικατοπτρίζει την άποψη του συγγραφέα και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχει.